Σαν σήμερα το πρώτο ελληνικό δάνειο

Για να λέμε την πάσα αλήθεια, το νέο ελληνικό κράτος γεννήθηκε χρεωμένο! Και αυτό θα μπορούσε να θεωρηθεί φυσικό για ένα υπό σχηματισμό κράτος, το οποίο ακόμη μαχόταν για την ελευθερία του, αλλά ταυτόχρονα σπαρασσόταν και από εσωτερικές έριδες…

• Του Δημ. Καπράνου

Η χρεοκοπία, λοιπόν, ίσως είναι η πρώτη συγγενής (από γεννησιμιού, δηλαδή) πάθηση που παρουσίασε η Ελλάδα και από την οποία δεν λέει να συνέλθει!

Για παράδειγμα, αναφέρουμε ότι το 1823, τότε που βρισκόταν στα πρόθυρα ακόμη ένας εμφύλιος πόλεμος, το Βουλευτικό (η Βουλή, δηλαδή) δανείστηκε 1.500 γρόσια από ένα μοναστήρι! Να σημειώσουμε ακόμη ότι στον «κρατικό αντιπρόσωπο», τον οποίο έστειλαν οι πρόκριτοι στην Κεφαλλονιά για να προσκαλέσει τον Λόρδο Βύρωνα, δεν υπήρξε η δυνατότητα να του καταβληθούν τα δεκαπέντε τάλιρα για τα έξοδά του!

Κι όμως, αν υπήρχε μια χρηστή διαχείριση από κάποια ειδική επιτροπή η οποία θα αναλάμβανε να διαχειριστεί τα λάφυρα των μαχών αλλά και την κτηματική περιουσία που εγκατέλειπαν οι Τούρκοι, αν λειτουργούσε, έστω και υποτυπωδώς, το υπό διαμόρφωση ελληνικό κράτος, δεν θα χρεοκοπούσε.

Όπως, όμως, γράφει ο καθηγητής Α. Ανδρεάδης, «Τα κτήματα και τα λάφυρα υπεβάλλοντο εις τακτικόν πλιατσικολόγημα»! Από τότε…

Έτσι, μόλις δύο χρόνια μετά την κήρυξη της Επανάστασης, το 1823, η κατάσταση της -ανύπαρκτης- εθνικής οικονομίας είχε φθάσει στο μηδέν και ο έξωθεν δανεισμός πρόβαλλε ως η μόνη εφικτή λύση. Και τη λύση αυτή είχε αναλάβει να βρει ο Ηπειρώτης πρόκριτος Ανδρέας Λουριώτης, αγωνιστής του 1821 και πολιτικός, με σπουδές οικονομικών και πολιτικών επιστημών στη Γερμανία και τη Γαλλία. Ο Λουριώτης μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και, με την κήρυξη της Επανάστασης, επέστρεψε στην Ελλάδα για να υπηρετήσει τον Αγώνα. Εστάλη μαζί με τον Ιωάννη Ορλάνδο και τον Ιωάννη Ζαΐμη στο Λονδίνο, με σκοπό τη σύναψη δανείου για τις ανάγκες του Αγώνα. Γραμματέας της επιτροπής ήταν ο μετέπειτα αποκληθείς «εθνικός δικαστής» Αναστάσιος Πολυζωίδης.

Αποστολή στη Ιταλία

Είχε προηγηθεί αποστολή στην Ιταλία, στην Πορτογαλία και την Ισπανία, αλλά χωρίς αποτέλεσμα, καθώς δεν βρέθηκαν φορείς πρόθυμοι να δανείσουν τους μαχόμενους για την ελευθερία τους Έλληνες.

Ο Λουριώτης τότε πρότεινε το Λονδίνο, όπου είχε ιδρυθεί η Φιλελληνική Εταιρεία και υπήρχαν δείγματα φιλελληνισμού και μεταξύ τραπεζιτικών στελεχών. Τον Μάρτιο του 1823 ο Λουριώτης και η επιτροπή του επιστρέφουν στην Ελλάδα και εκθέτουν την κατάσταση στους προεστούς.

Μπορεί κράτος να μην υπήρχε, αλλά η ελληνική αναβλητικότητα, πρόδρομος της μετέπειτα ανίκητης γραφειοκρατίας, είχε ήδη δώσει τα δείγματά της. Και από συζήτηση σε συζήτηση, φθάσαμε στον Ιανουάριο του 1824, όταν άρχισαν οι παλινωδίες και οι καβγάδες, για να φθάσουμε στον Ιούνιο και να ληφθεί απόφαση προκειμένου να αποσταλεί τελικά επισήμως η επιτροπή στο Λονδίνο με σκοπό τη σύναψη επίσημου δανείου «μέχρι τέσσερα εκατομμύρια ισπανικά τάληρα» για τη χώρα!

Ο καβγάς ήταν οξύτατος για το αν η επιτροπή θα εκπροσωπούσε το Βουλευτικό (υπό την επιρροή του Αλ. Μαυροκορδάτου και του Λαζ. Κουντουριώτη) ή το Εκτελεστικό, την κυβέρνηση δηλαδή.

Δείτε επίσης: Όταν η 17Ν παρουσίασε τη «φωτογραφία-σύμβολο», αναλαμβάνοντας την ευθύνη για τις κλεμμένες ρουκέτες από το Συκούριο

Και μέσα σε καβγάδες και ίντριγκες, έφθασε ο Ιανουάριος του 1824 για να «σαλπάρει» (στις 14) η επιτροπή για την αγγλική πρωτεύουσα!

20.000 τάλιρα

Να σημειωθεί επίσης ότι έναν μήνα πριν, τον Δεκέμβριο του 1823, βρισκόταν στο Μεσολόγγι ο Λόρδος Βύρων με 20.000 τάλιρα για τον αγώνα, τα οποία τελικώς αποδείχθηκαν «δανεικά κι αγύριστα», αφού ουδέποτε επεστράφησαν, η δε διαχείρισή τους υπήρξε αδιαφανέστατη!
Κι έτσι φθάσαμε στις 9 Φεβρουαρίου του 1824, για να συνάψει η Ελλάδα το πρώτο της δάνειο, ονομαστικής αξίας 800.000 λιρών στερλινών, το οποίο ονομάσθηκε «Δάνειο της Ανεξαρτησίας», με υποθήκη «εθνικές γαίες και τα έσοδα των τελωνείων, αλυκών και ιχθυοτροφείων!». Σας θυμίζει κάτι;

Α, να σημειώσουμε ότι από το αρχικό ποσό αφαιρέθηκαν «έξοδα φακέλου», προμήθειες, οι δόσεις ενός χρόνου, οι τόκοι δύο χρόνων και… κάτι ψιλά!

Πόσα πήραμε τελικά στα χέρια μας από τις 800.000; Μόλις τις 250.000! Αυτό είναι που λένε κάποιοι «τα λεφτά πήγαν υπέρ πίστεως και πατρίδος»…

Αλλά τα λεφτά δεν ήταν αρκετά, ενώ στην Ελλάδα είχε ξεσπάσει εμφύλιος σπαραγμός μεταξύ στρατιωτικών (υπό τον Θ. Κολοκοτρώνη) και πολιτικών (υπό τον Αλ. Μαυροκορδάτο). Έτσι η επιτροπή παρέμεινε στο Λονδίνο με σκοπό να συνάψει νέο δάνειο, «για να τα βγάλει πέρα» η επαναστατημένη αλλά και εσωτερικά σπαρασσόμενη Ελλάδα!

Η τριμελής ελληνική επιτροπή φαίνεται ότι εν τω μεταξύ «την είχε μάθει τη δουλειά» κι έτσι, τον Ιανουάριο του 1825, έπεσε το δεύτερο «Δάνειο της Ανεξαρτησίας», αυτή τη φορά ύψους 2.000.000 λιρών, που θα τα εισέπραττε η Ελλάδα σε 12 δόσεις, με τόκο 5%. Πόσα τελικά έφθασαν στην Ελλάδα; Μόλις 230.115 λίρες, ένα σελίνι και μία πένα!

Εκατομμύρια χάθηκαν στους εμφυλίους και τους τραπεζίτες

Γράφει ο καθηγητής Ανδρέαδης: «Με το δεύτερο, κολοσσιαίο για την εποχή, δάνειο όχι μόνο ήταν δυνατή η τελική επικράτηση των Ελλήνων, αλλά και μπορούσαν να αγοραστούν ατμόπλοια τα οποία θα εμπόδιζαν την απόβαση του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο.

Όμως, αντί του ισοπόσου των 70.000.000 χρυσών φράγκων για τα οποία δεσμεύθηκε η χώρα (2.000.000 λίρες), εισπράχθηκαν 37.000.000 χρυσά φράγκα, από τα οποία τα δύο τρίτα έμειναν στην Αγγλία και… κατεσπαταλήθησαν κατά τον απαισιότερον τρόπον υπό των εκδοτών του δανείου και δήθεν φιλελλήνων τραπεζιτών! Αλλά και τα περιελθόντα εις την Ελλάδα 13.500.000 φράγκα εχρησιμοποιήθησαν κυρίως εις τους απαισίους εμφυλίους πολέμους και, όταν έφθασεν ο Ιμπραήμ (1826), το ταμείον ήτο όσον κενόν κατά τας παραμονάς της εισβολής του Δράμαλη! Αθάνατη Ελλάδα…»