Στο εντυπωσιακό οχυρό Λίσσε τιμήθηκε η 84η επέτειος της Μάχης των Οχυρών, μέσα σε κλίμα συγκίνησης, παρουσία του υφυπουργού Ψηφιακής Διακυβέρνησης Χρήστου Μπουκώρου, των τοπικών αρχών του Κάτω Νευροκοπίου, της Περιφερειακής Ενότητας Δράμας και του διοικητής της ΧΧ Τεθωρακισμένης Μεραρχίας Υποστράτηγου Ηλία Κωστάκη, ως εκπρόσωπου του αρχηγού ΓΕΕΘΑ. Ογδόντα τέσσερα χρόνια μετά, το οχυρό Λίσσε, παραμένει ένα σημαντικό κέντρο ιστορικής μνήμης με καθηλωτική θέα σε όλο το οροπέδιο του Κάτω Νευροκοπίου της ακριτικής Δράμας.
Στην πραγματικότητα, εκείνο που χαρακτηρίζει σήμερα τον χώρο αυτό, είναι το ιδιαίτερο «πάντρεμα» που έχει επιτευχθεί ανάμεσα στο χθες και το σήμερα, με τη χρήση της σύγχρονης ψηφιακής τεχνολογίας.
Σύμφωνα με το ΑΠΕ στον φετινό εορτασμό, που πραγματοποιήθηκε με πλήθος κόσμου, η σύγχρονη τεχνολογία και η τεχνητή νοημοσύνη, ταξίδεψαν μικρούς και μεγάλους στο παρελθόν, προκαλώντας τον εύλογο θαυμασμό τους.
Για πρώτη φορά ζωντάνεψαν τα ολογράμματα ενός υπερασπιστή των οχυρών και του τελευταίου διοικητή του, του αντισυνταγματάρχη Γεώργιου Δετοράκη.
Χάρη στον Νίκο Πάχτα και τη δημιουργική ομάδα της Digital Innovations παρουσιάστηκε η ολογραφική απεικόνιση ενός υπερασπιστή των οχυρών, ο οποίος σε μια ανάπαυλα της μάχης εξιστορεί ιδιαίτερα γλαφυρά τα γεγονότα. Ο τελευταίος διοικητής του Οχυρού Λίσσε, ζωντανεύει μέσα από την ιστορία και μιλάει για την απόδοση σεβασμού από τη μεριά του Γερμανού αξιωματικού προς τους ηρωικούς υπερασπιστές των οχυρών.
Η συνολική διάρκεια των δυο αφηγήσεων που θα παρακολουθούν οι επισκέπτες μέσα στις στοές των οχυρών ανέρχεται στα δεκαοχτώ λεπτά (18′).
Ο κ. Πάχτας, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, υπογραμμίζει ότι το σενάριο προβλέπει πως τα δυο ολογράμματα θα παρουσιάζονται μέσα στις στοές σε φυσικό μέγεθος, εξιστορώντας την ιστορία τους.
Επίσης, οι επισκέπτες, θα έχουν την ευκαιρία της διαδραστικής επικοινωνίας με τον στρατιώτη, απευθύνοντάς του συγκεκριμένα ερωτήματα για την κατασκευή και την οργάνωση των οχυρών και λαμβάνοντας τις ανάλογες απαντήσεις. «Θα ήθελα να εκφράσω τις ευχαριστίες μου», τονίζει ο κ. Πάχτας, «στον υφυπουργό Ψηφιακής Διακυβέρνησης για τα κολακευτικά του λόγια για το έργο μας, αλλά και στον δήμαρχο Κάτω Νευροκοπίου Λευτέρη Ταμπουρίδη για την εμπιστοσύνη που μας έδειξε.
Ευχαριστίες στην ψυχή του Λίσσε, τον πρόεδρο του Δημοτικού Συμβουλίου Ησαΐα Χατζηκωνσταντίνου για τις άοκνες προσπάθειές του και φυσικά στον ηθοποιό Δημήτρη Ελιά που ενσάρκωσε τον στρατιώτη. Ευχαριστίες αξίζουν στον δημοσιογράφο Παναγιώτη Σαββίδη για τα εξαιρετικά κείμενά του, στην Ελένη Χατζηκωνσταντίνου για τη δημιουργία των ερωτήσεων των επισκεπτών και στην Ελένη Πνευματικού για την κινηματογράφηση».
Σπάνιες φωτογραφίες Γερμανού στρατιώτη από τα οχυρά
Τα τελευταία δυο χρόνια η διοίκηση του δήμου Κάτω Νευροκοπίου κάνει μια μεγάλη προσπάθεια για την συνολική ανάδειξη του Οχυρού Λίσσε και της πολυσήμαντης ιστορίας του. Συγκεντρώνει πολύτιμο αρχειακό υλικό και ενσωματώνει τη σύγχρονη τεχνολογία για την όσο το δυνατόν καλύτερη προβολή και κατανόηση των όσων διαδραματίστηκαν εκεί την Άνοιξη του 1941.
Στο πλαίσιο της φετινής εκδήλωσης έγινε ένα ακόμα βήμα προς αυτή την κατεύθυνση με την παράδοση από τον ερευνητή τοπικής ιστορίας, Κώστα Παπακοσμά, ενός μοναδικού κειμηλίου. Πρόκειται για ένα φωτογραφικό άλμπουμ του Γερμανού λοχία, Αντών Μπλάζιους (Anton Blasius), το οποίο περιέχει φωτογραφίες από τη στρατιωτική του ζωή (Γαλλία, Βουλγαρία, Ρουμανία, Ελλάδα), όταν κατατάχθηκε στον γερμανικό στρατό, μέχρι την επιστροφή του στη Γερμανία ως τραυματίας από το ρωσικό μέτωπο. Μάλιστα, οι περισσότερες φωτογραφίες είναι από την επιχείρηση κατάληψης των οχυρών, στην οποία συμμετείχε και ο ίδιος. Οι φωτογραφίες αυτές φέρουν ημερομηνία 6 Απριλίου 1941. Ογδόντα τέσσερα χρόνια μετά, στις 6 Απριλίου 2025, οι φωτογραφίες παραδόθηκαν εκεί όπου τραβήχτηκαν.
«Ο Αντών Μπλάζιους, το 1983 μαζί με άλλους συμπολεμιστές του», αφηγείται στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Παπακοσμάς, «επισκέφθηκε την Ελλάδα και τη Δράμα, θέλοντας να αποδώσει τιμή στους υπερασπιστές των οχυρών. Τότε, δώρισε αυτό το φωτογραφικό άλμπουμ στη στρατιωτική διοίκηση της περιοχής. Τύχη αγαθή ήθελε το σημαντικό αυτό κειμήλιο να διασωθεί και να παρουσιαστεί σε μια έκθεση κειμηλίων που διοργάνωσε στο πλαίσιο των ΕΛΕΥΘΕΡΙΩΝ της Καβάλας ο διοικητής της ΧΧ Τεθωρακισμένης Μεραρχίας Ηλίας Κώστάκης. Τελικά, σήμερα, παραδόθηκε στον δήμο Κάτω Νευροκοπίου για να εκτεθεί στο μουσείο του Οχυρού».
Ο κ. Παπακοσμάς, πέρα από τις φωτογραφίες δώρισε στο μουσείο μια σειρά φωτογραφιών από την κατασκευή του σημερινού μνημείου του οχυρού και διάφορα ιστορικά βιβλία.
Οι άγνωστες ανθρώπινες ιστορίες
Στη διάρκεια της ετήσιας εκδήλωσης απόδοσης τιμής και μνήμης προς τους υπερασπιστές των οχυρών του Λίσσε έγινε και η παρουσία του νέου βιβλίου του καθηγητή Ιστορίας, Κωνσταντίνου Λαγού, με τίτλο: «1941 Η ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΕΙΣΒΟΛΗ – Η μάχη των οχυρών» που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ.
«Σχεδόν έξι μήνες μετά την 28η Οκτωβρίου 1941», τόνισε ο κ. Λαγός, «εκτυλίχθηκε μια λησμονημένη σειρά επικών μαχών ανάμεσα στους Έλληνες υπερασπιστές των οχυρών της Γραμμής Μεταξά και τους πάνοπλους Γερμανούς εισβολείς. Όλοι γνωρίζουμε, ήδη από τα πρώτα σχολικά μας χρόνια, για το «Έπος της Αλβανίας». Ωστόσο, κάμποσα χιλιόμετρα δυτικά, στη μακεδονίτικη γη, εκτυλίχθηκε ένα από τα ηρωικότερα κεφάλαια της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας».
Στο βιβλίο, ο καθηγητής Ιστορίας της Σχολής Ικάρων, επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον του στα εκτεινόμενα στο Κάτω Νευροκόπι, καταγράφει αριστοτεχνικά μια δραματική πολεμική αφήγηση που είναι ελάχιστα γνωστή στο ευρύ κοινό. Συνδυάζει την τεκμηριωμένη έρευνα και την ευρεία εποπτεία, τόσο του πεδίου της μάχης όσο και των κινήσεων των αντιπάλων, με μια συναρπαστική εξιστόρηση, που καλύπτει μέρα προς μέρα, συχνά ώρα με την ώρα, μια άνιση μάχη ανάμεσα στους Γερμανούς εισβολείς και στον Ελληνικό Στρατό.
Μπορεί η άνιση αυτή μάχη να έληξε με την παράδοση της φρουράς (εξαιτίας της συνθηκολόγησης του τμήματος Στρατιάς Ανατολικής Μακεδονίας, μετά την κατάληψη της Θεσσαλονίκης από τους εισβολείς), αλλά στην συνέχεια ανέδειξε την υπέρβαση των ορίων, ψυχικών και σωματικών, του Έλληνα στρατιώτη.
Στο τέλος της παρουσίασης, ο κ. Λαγός παρέδωσε στον δήμαρχο Κάτω Νευροκοπίου μια σπάνια έκδοση του 1945 που έγραψε ένας Γερμανός αξιωματικός που πολέμησε στο Λίσσε. Η έκδοση αυτή περιλαμβάνει συγκλονιστικές μαρτυρίες συμπολεμιστών του Γερμανού συγγραφέα από το μέτωπο των επιχειρήσεων.
Στο Κάτω Νευροκόπι τα περισσότερα οχυρά
Το Οχυρό Λίσσε είναι μέρος των μεγάλων οχυρωματικών έργων και επίγειων κατασκευών κατά μήκος των ελληνοβουλγαρικών συνόρων της λεγόμενης «Γραμμής Μεταξά». Κατασκευάστηκαν με μεγάλη μυστικότητα από ελληνικά χέρια και με τα πιο σύγχρονα υλικά της εποχής εκείνης.
Έντεκα από τα εικοσιένα οχυρά της «Γραμμής Μεταξά», από τον Στρυμόνα μέχρι την Κομοτηνή, βρίσκονται στο δήμο Κάτω Νευροκοπίου. Συγκεκριμένα είναι τα: Περσέκ – Μπαμπαζώρα – Μάλιαγκα – Περιθώρι – Παρταλούσκα – Ντάσαβλη – Λίσσε – Πυραμϊδοειδές – Καστίλο – Άγιος Νικόλαος – Μπρατσέβα.
Το Οχυρό Λίσσε έχει χαρακτηριστεί ως η «ναυαρχίδα» της «Γραμμής Μεταξά», όπου ο Ελληνικός Στρατός πολέμησε εναντίον των γερμανικών και βουλγαρικών μεραρχιών. Παρά τις σφοδρές επιθέσεις των εισβολέων, τα Οχυρά δεν καταλήφθηκαν και παραδόθηκαν μετά τη συνθηκολόγηση της Ελλάδας. Το οχυρό πήρε το όνομά του από το παρακείμενο χωριό Λίσσε και αντίθετα το χωριό πήρε το όνομα Οχυρό, κάνοντας έτσι μια ανταλλαγή ονομάτων.
