Ο δημοσιογράφος Γιώργος Σαρρής με την ενδελεχή ιστορική έρευνά του πρόσφερε στην ελληνική τηλεόραση μια εκπομπή-διαμάντι, που προβάλλεται στο Open κάθε Πέμπτη, στις 00.45.
Η παραγωγή «1821 και… εγένετο Ελλάς» ρίχνει φως στις εμβληματικές μορφές και στα γεγονότα του σημαντικότερου κεφαλαίου της Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας, της Επανάστασης του 1821 και έχει αγκαλιαστεί με θέρμη από το κοινό.
- Συνέντευξη στη Μαρία Ανδρέου για το περιοδικό «Enjoy»
Γιώργο, πώς αποφάσισες να κάνεις μια αφιερωματική εκπομπή για την επέτειο των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση, που συμπληρώνονται στις 25 Μαρτίου; Κακά τα ψέματα, μόνο το Open και η ΕΡΤ θυμήθηκαν τους ήρωες που ίδρυσαν το ελληνικό κράτος. Τα άλλα κανάλια ζουν σε ρυθμούς ριάλιτι και εκπομπών της… κλειδαρότρυπας.
Η πρόταση για την παρουσίαση της εκπομπής έγινε από τη διεύθυνση του τηλεοπτικού σταθμού Open TV πριν από περίπου έναν χρόνο, όταν σχεδιαζόταν ο τρόπος με τον οποίο το κανάλι θα τιμούσε την επέτειο της διακοσιετηρίδας από το ξέσπασμα της Επανάστασης του 1821. Προφανώς για την επιλογή του προσώπου μου συνυπολόγισαν το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια κάλυπτα για λογαριασμό της εφημερίδας «Έθνος της Κυριακής» τα θέματα νεότερης ελληνικής πολιτικής ιστορίας, ότι οι πανεπιστημιακές σπουδές μου είναι πάνω στο αντικείμενο και ότι τον Ιανουάριο του 2019 είχα τιμηθεί από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας με το βραβείο του Ιδρύματος Μπότση «για την αντικειμενική και με πληρότητα παρουσίασή τους». Θέλω να ευχαριστήσω και δημοσίως το Open, έναν τηλεοπτικό σταθμό με τεράστιες δυνατότητες, άρτιες εγκαταστάσεις και έμψυχο δυναμικό, που με εμπιστεύτηκε προκειμένου να παρουσιάσω τη συγκεκριμένη σειρά εκπομπών και προσωπικά τον διευθυντή των ψυχαγωγικών εκπομπών Θέμη Μάλλη, τον Τραϊανό (Νούλη) Χατζηδημητρίου και τον αρχισυντάκτη Κλοντιάν Γκιουζέλη. Τώρα, όσον αφορά αυτό που αναφέρεις για τα άλλα κανάλια, η αλήθεια είναι ότι μου κάνει και εμένα εντύπωση το γεγονός ότι δεν δόθηκε η δέουσα βαρύτητα. Είναι θέμα επιλογών…
Οι σπουδές σου είναι εξαιρετικές. Πες μας λίγα λόγια για σένα, ώστε να σε γνωρίσουμε καλύτερα. Πόσο καλός μαθητής ήσουν στο σχολείο; Τι έχεις σπουδάσει; Από πότε ασχολείσαι με τη δημοσιογραφία;
Είμαι παιδί της Μεταπολίτευσης, που, αν και κατάγεται από τρεις διαφορετικές περιοχές της χώρας (Αρκαδία, Αργολίδα και Λευκάδα), γεννήθηκε και μεγάλωσε στον Πειραιά, παίζοντας με τα άλλα παιδιά της γειτονιάς στον δρόμο και κάνοντας βόλτες δίπλα στη θάλασσα, στο Πασαλιμάνι. Οταν ήμουν μικρός, διάβαζα περισσότερο «Μπλεκ», «Περιπέτεια», «Λούκυ Λουκ» και «Αστερίξ» παρά τα μαθήματά μου. Ωστόσο από τότε ήξερα τι θέλω να γίνω: δημοσιογράφος. Θυμάμαι τον εαυτό μου σε ηλικία 10 ετών να παίρνει συνεντεύξεις από συγγενείς και φίλους (ακόμα τις έχω φυλαγμένες) ή να ψάχνει για ειδήσεις που συνέβαιναν στην πόλη και να τις δίνει ακολούθως στις τοπικές εφημερίδες. Ολοκληρώνοντας τις εγκύκλιες σπουδές, εκπλήρωσα τις στρατιωτικές υποχρεώσεις και, προτού ακόμη απολυθώ, είχα γραφτεί στη σχολή δημοσιογραφίας, τη μοναδική ιδιωτική σχολή που υπήρχε τότε στην Αθήνα, ώστε να μη χάσω άδικα μια ολόκληρη χρονιά. Επειτα όλα πήραν τον δρόμο τους, που ήταν στρωμένος με ροδοπέταλα και αγκάθια ταυτόχρονα – ή τουλάχιστον έτσι τον αντιλαμβανόμουν. Μόλις πήρα το πτυχίο, ξεκινούσε η εφημερίδα «Εξουσία». Πήγα, με δοκίμασαν, μάλλον τους έκανα και από το 1996 και ένθεν ασχολούμαι πρωτίστως με το πολιτικό ρεπορτάζ σε εφημερίδες, κανάλια, ραδιοφωνικούς σταθμούς, περιοδικά και ιστοσελίδες. Παράλληλα, σπούδασα Ευρωπαϊκό Πολιτισμό στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, είμαι τελειόφοιτος του Πολιτικού Τμήματος της Νομικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και στο μεταπτυχιακό του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης.
Η εκπομπή «1821… και εγένετο Ελλάς» εστιάζει στους πρωταγωνιστές της Επανάστασης και στη γέννηση του ελληνικού κράτους. Πόσα επεισόδια έχουν εγκριθεί και τι περιέχει κάθε κύκλος;
Η σειρά ντοκιμαντέρ (docuseries) «1821… και εγένετο Ελλάς» επιχειρεί μέσα από συνολικά 21 επεισόδια να ψηλαφίσει το εμβληματικότερο γεγονός της Νεότερης Ιστορίας μας, την Επανάσταση του 1821, εστιάζοντας όχι μόνο στους πρωταγωνιστές αλλά και στους αφανείς ήρωες της εποχής, στους απογόνους τους, στα γεγονότα που αποτέλεσαν σταθμό για την πορεία του πολέμου, στους λόγους για τους οποίους οδηγηθήκαμε σε αυτά και στις επιπτώσεις που είχαν. Επί της ουσίας, η εκπομπή αποτελείται από τρεις κύκλους. Στον πρώτο εγκύψαμε στα προεπαναστατικά χρόνια. Στον δεύτερο, που ήταν και ο μεγαλύτερος, αναλύσαμε ενδελεχώς όλα όσα έγιναν κατά τη διάρκεια της Επανάστασης, ήτοι μάχες, ναυμαχίες, εθνοσυνελεύσεις, συγκρούσεις και αρκετό παρασκήνιο, που δεν ήταν γνωστό στο ευρύ κοινό. Στον τρίτο κύκλο, με τη βοήθεια των τηλεθεατών, επιχειρούμε να διατρέξουμε τα 200 χρόνια του ελληνικού κράτους, αναδεικνύοντας τις σημαντικότερες μορφές στον τομέα της πολιτικής, της οικονομίας, των γραμμάτων, των τεχνών, της επιστήμης, του αθλητισμού καθώς και τους μεγάλους ευεργέτες.
Πόσο καιρό ετοιμάζεις αυτή την εκπομπή; Εχει φοβερή έρευνα… Ποιοι επιστήμονες σε βοήθησαν σ’ αυτή την παραγωγή;
Καταρχάς, να ξεκαθαρίσουμε ότι την εκπομπή ετοιμάζει μια ολόκληρη ομάδα, της οποίας επικεφαλής είναι ο αρχισυντάκτης Κλοντιάν Γκιουζέλης. Αυτός αποτελεί και την «ψυχή» της εκπομπής· οι δάφνες της έρευνας του ανήκουν δικαιωματικά. Για να βγει το τελικό αποτέλεσμα που βλέπετε, έχουν υπάρξει ατελείωτες ώρες εντατικής δουλειάς εντός και εκτός γραφείου από το περασμένο καλοκαίρι. Ως επιστημονικούς συνεργάτες σε αυτό το νοητό χωροχρονικό ταξίδι έχουμε τον Γιώργο Θεοδωρίδη, λέκτορα της Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, και τον Νίκο Ζέρβα, διδάκτορα Διοικητικής Επιστήμης και Iστορίας, επίσης του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Ποιοι ήταν οι ήρωες της Ελληνικής Επανάστασης; Ποιους ξεχωρίζεις για τη σκέψη τους, την τόλμη τους, τη γενναιότητα, το θάρρος, την πίστη τους; Καθώς ερευνούσες ενδελεχώς για τις προσωπικότητές τους, υπήρχαν πράγματα που δεν ήξερες γι’ αυτούς και σου δημιούργησαν μεγάλη έκπληξη;
Αυτό που θα πρέπει να θυμόμαστε είναι ότι οι κατοπινοί ήρωες της Επανάστασης ήταν άνθρωποι σαν όλους εμάς, που σε μια δεδομένη στιγμή το πάθος για την ελευθερία τούς παρακίνησε να κάνουν κάτι μεγαλειώδες: να βάλουν τέλος στον οθωμανικό ζυγό που καταπίεζε το έθνος επί περίπου 400 χρόνια. Αψήφησαν την εξουσία του σουλτάνου και προχώρησαν σε έναν αιματηρό πόλεμο με αβέβαιη έκβαση. Το πρόσωπο που ξεχωρίζει από τον πρώτο κιόλας καιρό είναι ένας 50χρονος βραχύσωμος άνδρας με βροντερή φωνή, ο δημεγέρτης Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Ηταν ο στρατηγικός νους του Αγώνα. Ο Καραϊσκάκης, από την άλλη πλευρά, σχεδόν σε κάθε μάχη ρίσκαρε τη ζωή του, «κυνηγούσε» το βόλι, θα λέγαμε. Ο Αθανάσιος Διάκος έγινε ο πρώτος μεγάλος εθνομάρτυρας, καθώς έχασε τη ζωή του πολύ νωρίς, ενώ ο Μάρκος Μπότσαρης ήταν μια καθαρόαιμη πολεμική «μηχανή». Για να καταλάβεις το ποιόν του, όταν έλαβε την αρχιστρατηγία της δυτικής Στερεάς Ελλάδας το 1822, εκείνος φίλησε με σεβασμό το χαρτί του διορισμού και μετά… το έσκισε, λέγοντας ότι «η αρχιστρατηγία δεν χορηγείται, κερδίζεται στο πεδίο της μάχης»! Αυτός όμως που για μένα ξεχωρίζει και θα έπρεπε να του επιδαψιλεύουμε πολύ μεγαλύτερες τιμές είναι ο ακατάβλητος Νικήτας Σταματελόπουλος. Πολεμούσε με τόση μανία τους Οθωμανούς, που έλαβε την προσωνυμία «Νικηταράς ο Τουρκοφάγος», η οποία τον συντροφεύει στο διηνεκές. Δεν δέχτηκε όμως ποτέ να λαφυραγωγήσει τους εχθρούς του και, δυστυχώς, πέθανε ξεχασμένος. Υπέστη φρικτά βασανιστήρια από τους Βαυαρούς μετά το τέλος της Επανάστασης και η αγνωμονούσα πατρίδα αυτό που έκανε ήταν απλώς να του χορηγήσει μια άδεια, προκειμένου να… ζητιανεύει, τυφλός πλέον, έξω από την Ευαγγελίστρια του Πειραιά τις Παρασκευές – ούτε καν τις Κυριακές, που είχε κόσμο.
Πώς γίνεται κάποιος ήρωας;
Δεν γεννιέται κάποιος ήρωας, τον διαμορφώνουν οι καταστάσεις και οι συγκυρίες της εποχής. Αρκεί μια στιγμή για να σε κάνει ήρωα, μια γενναία πράξη που να φτάνει στο σημείο της αυτοθυσίας. Ιδίως όταν έχεις την επιλογή να γλιτώσεις τη ζωή σου και δεν το κάνεις, αλλά βάζεις ακόμη και πάνω απ’ αυτήν έναν υπέρτατο σκοπό, όπως είναι η ελευθερία, η διάσωση ενός αγαπημένου σου προσώπου, των συνανθρώπων σου ή ενός ολόκληρου έθνους. Αυτοί είναι οι πραγματικοί ήρωες.
Μπορεί να υπάρξει σήμερα ένας Κολοκοτρώνης, ένας Καραϊσκάκης, ένας Μιαούλης, ένας Ανδρούτσος, ένας Διάκος, ένας Μπότσαρης ή μια Μπουμπουλίνα; Ποια ήταν η «στόφα» αυτών των ανθρώπων;
Αρκετοί απ’ αυτούς που αναφέρεις ήταν μπαρουτοκαπνισμένοι προτού καν ξεσπάσει η Επανάσταση. Είχαν υπάρξει Κλέφτες ή Αρματολοί σε κακοτράχαλα βουνά, πειρατές σε φουρτουνιασμένες θάλασσες της Μεσογείου ή είχαν θητεύσει στην αυλή του Αλή Πασά των Ιωαννίνων. Μπορεί σήμερα να μας ακούγεται κάτι τέτοιο παράδοξο, αλλά τότε δεν ήταν – έναν άνθρωπο θα πρέπει να τον κρίνεις πάντα με τα μέτρα της εποχής όπου έζησε, και αυτή η «στόφα» που λες μεταβάλλεται. Ο κόσμος του πρώτο τετάρτου του 19ου αιώνα δεν έχει καμία σχέση με αυτόν του 21ου αιώνα. Στη σύγχρονη κοινωνία δυτικού τύπου που ζούμε εμείς ο ηρωισμός δεν ταυτίζεται με τις πολεμικές δεξιότητες. Δεν παίρνεις ένα σπαθί και αρχίζεις να σκοτώνεις εχθρούς. Αυτό θα το κάνεις μονάχα εάν χρειαστεί να υπερασπιστείς την πατρίδα σου. Εν καιρώ ειρήνης ωστόσο δεν εξαλείφεται η έννοια του ηρωισμού, απλώς μεταφέρεται σε ένα άλλο «πεδίο μάχης», αυτό της καθημερινής ζωής. Οποιος παραμερίζει τον εγωκεντρισμό και λειτουργεί με ανιδιοτέλεια, προσφέροντας υπηρεσίες στο κοινωνικό σύνολο, είναι ένας μικρός ήρωας.
Τι ρόλο έπαιξαν οι Μεγάλες Δυνάμεις, τα ξένα συμφέροντα στην Επανάσταση του 1821;
Στην εκπομπή «1821… και εγένετο Ελλάς» αφιερώσαμε ένα ολόκληρο επεισόδιο για τον ρόλο που διαδραμάτισαν οι Μεγάλες Δυνάμεις στην Επανάσταση. Μας παραχώρησαν συνέντευξη, μεταξύ άλλων, ο πρέσβης της Ρωσικής Ομοσπονδίας στην Ελλάδα Αντρέι Μάσλοβ, η πρέσβειρα της Μεγάλης Βρετανίας Κέιτ Σμιθ και ο Αμερικανός πρέσβης Τζέφρι Πάιατ. Οι στόλοι των πρώτων δύο χωρών, μαζί με της Γαλλίας, πρωταγωνίστησαν στη Ναυμαχία του Ναυαρίνου τον Οκτώβριο του 1827, όπου κατατρόπωσαν τον τουρκοαιγυπτιακό, ενώ οι ΗΠΑ μπορεί να μην ήταν μεγάλη δύναμη τότε, αλλά συνέβαλε και αυτή μέσω του φιλελληνικού κινήματος και μιας σειράς πράξεων. Προφανώς και κάθε χώρα κοιτάει πρώτα απ’ όλα τα συμφέροντά της, και αυτό συνέβη και το 1821, ωστόσο οι διεθνείς συγκυρίες κατέληξαν να είναι στο τέλος ευνοϊκές για εμάς. Πολλοί υποστηρίζουν ότι, εάν δεν είχε συμβεί η Ναυμαχία του Ναυαρίνου, ο Αγώνας μας θα είχε καταπνιγεί. Ο βασικότερος λόγος όμως που πέτυχε η Ελληνική Επανάσταση ήταν η εντυπωσιακή αντοχή που έδειξαν οι πρόγονοί μας, πολεμώντας αδιαλείπτως από τις αρχές του 1821 έως τα τέλη του 1829. Η τελευταία μάχη δόθηκε στην Πέτρα της Βοιωτίας στις 12 Σεπτεμβρίου του 1829, δηλαδή δύο ολόκληρα χρόνια μετά τη Ναυμαχία του Ναυαρίνου.
Ευπατρίδες, εθνικοί ευεργέτες υπάρχουν σήμερα; Υπάρχει ένας Βαρβάκης, ένας Ζάππας ή ένας Αβέρωφ; Μια Μπουμπουλίνα, για να δώσει όλη την περιουσία της για την Ελλάδα; Και αυτοί πλούσιοι ήταν, με εξουσία και δόξα.
Ξεκάθαρα ναι! Ευτυχώς, οι εθνικοί ευεργέτες ποτέ δεν έλειψαν από τούτο εδώ τον τόπο. Αρκεί να αναλογιστείτε πόσα σημαντικά ιδρύματα έχουμε που έχουν πάρει το όνομα του ευεργέτη τους, επιτελώντας σπουδαίο έργο. Τα ονόματα είναι πολλά. Θα μείνω μονάχα στο πιο πρόσφατο, αυτό του 97χρονου εφοπλιστή Ιάκωβου Τσούνη, που δώρισε την περιουσία του, 23.000.000 ευρώ, καθώς και 60 αποβατικά σκάφη αμφίβιων επιχειρήσεων στις ελληνικές Ενοπλες Δυνάμεις. Μόλις τον περασμένο μήνα πέρασε συγκινημένος το κατώφλι του Προεδρικού Μεγάρου, για να τιμηθεί με τον Μεγαλόσταυρο του Τάγματος της Τιμής, με την ίδια αφοσίωση που είχε για την πατρίδα και όταν ήταν 16 ετών, όταν έγινε ο νεότερος εθελοντής πολεμιστής στο μέτωπο της Αλβανίας.
Πώς έχει ανταποκριθεί το τηλεοπτικό κοινό σe αυτή την παραγωγή; Τι σας γράφουν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης;
Η ανταπόκριση είναι θερμότατη! Καθημερινά λαμβάνουμε πάμπολλα μηνύματα τόσο στο e-mails της εκπομπής όσο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Είναι, μάλιστα, τόσο πολλά, που έκαναν όλους μας να αντιληφθούμε πόσο μεγάλη ανάγκη έχει τελικά ο κόσμος να μάθει την ιστορία του τόπου, την ιστορία των προγόνων του αλλά και την πορεία του έθνους όλα αυτά τα χρόνια, από το 1821 έως σήμερα. Δεν σας κρύβω ότι λαμβάνουμε, επίσης, αιτήματα πανεπιστημιακών, διευθυντών μουσείων και προέδρων συλλόγων, που αφού, έχουν δει τα πρώτα επεισόδια, μας ζητούν τώρα να μιλήσουν και αυτοί, εάν γίνεται, στην εκπομπή. Μάλιστα, προ ημερών η τηλεθέαση της αφιερωματικής εκπομπής στον Ιωάννη Καποδίστρια ήταν τέτοια, που το κανάλι εξέδωσε δελτίο Τύπου, εκθειάζοντας το μεγάλο ενδιαφέρον του τηλεοπτικού κοινού.
Την εκπομπή αυτή θα δουν οι ομογενείς μας στο εξωτερικό; Σκέφτεσαι να την πας σε τηλεοπτικά φεστιβάλ; Θα μπορούσε η εκπομπή να πουληθεί στην τουρκική τηλεοπτική αγορά ή δεν θα τους ενδιέφερε να δουν την Ιστορία από την άλλη μεριά;
Ηδη παρακολουθούν την εκπομπή χιλιάδες ομογενείς μας μέσω του διαδικτύου. Δεν είναι τυχαίο ότι στην αρχή κάθε εκπομπής καλησπερίζω και τον «απανταχού Ελληνισμό». Κάθε επεισόδιο αμέσως μετά την προβολή του ανεβαίνει στην ιστοσελίδα του Open TV (www.tvopen.gr/kaiegenetoellas) αλλά και στο YouTube, από τον επίσημο λογαριασμό του καναλιού, προκειμένου να τη δει οποιοσδήποτε, οποτεδήποτε. Από κει και πέρα, τα πάσης φύσεως δικαιώματα ανήκουν στον τηλεοπτικό σταθμό και είναι στη διακριτική του ευχέρεια ο τρόπος εκμετάλλευσής τους εντός ή εκτός Ελλάδος.
Τα 200 χρόνια από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης δεν γιορτάστηκαν από το κράτος λόγω πανδημίας. Ακόμη και την παρέλαση θα την παρακολουθήσουμε από την τηλεόραση. Μήπως πρέπει να τα γιορτάσουμε το 2022;
Δυστυχώς, η πανδημία ακύρωσε μια σειρά εκδηλώσεων που προγραμματίζονταν σε ολόκληρη την Ελλάδα. Το κακό είναι ότι δεν είχαμε γιορτάσει ούτε τα 100 χρόνια, το 1921, γιατί η επέτειος συνέπεσε με τον Εθνικό Διχασμό και τη Μικρασιατική Εκστρατεία (που λίγο αργότερα θα κατέληγε σε τραγωδία), οπότε είχαν ακυρωθεί οι προγραμματισμένες εκδηλώσεις. Του χρόνου θα γιορτάζουμε πλέον τα 201 χρόνια από τον ξεσηκωμό του Γένους, οπότε θα είναι μια διαφορετικού τύπου γιορτή. Θα είναι όμως και ένα έτος στοχασμού, καθώς θα συμπληρώνεται ένας αιώνας από τη Μικρασιατική Καταστροφή.
