Την Κυρά της Ρω θα υποδυθεί η σπουδαία ηθοποιός Φωτεινή Μπαξεβάνη και το «Enjoy» τη συνάντησε στις πρόβες της θεατρικής παράστασης. Η σημαντική θεατρική ηθοποιός που έχει δώσει σπουδαίες θεατρικές ερμηνείες ως Μαντάμ Σουσού και ως Λωξάντρα θα συγκινήσει ως Δέσποινα Αχλαδιώτη. Ρεσιτάλ ερμηνείας δίνει όμως και στην κωμική σειρά της ΕΡΤ «Ζακέτα να πάρεις» στον ρόλο της κλασικής Ελληνίδας μάνας, μαζί με τις μοναδικές Ελένη Ράντου και Δάφνη Λαμπρόγιαννη.
- Από την Μαρία Ανδρέου
Κυρία Μπαξεβάνη, αρκετές φορές διαβάζω την απάντηση που έδωσε η Κυρά της Ρω για τον λόγο της παραμονής της στην ακριτική νησίδα και συγκινούμαι: «Για την Ελλάδα το έκανα. Νιώθεις πιο πολύ την Ελλάδα χαμένος όπως είσαι μέσα στο πέλαγος, λίγες εκατοντάδες μέτρα από τις τουρκικές ακτές…». Αλήθεια, ποιο συναίσθημα γεννήθηκε σε σας πέρα από την εύλογη συγκίνηση να ανεβάσετε την «Κυρά της Ρω» σε θεατρική παράσταση και να την παρουσιάσετε το φετινό καλοκαίρι από τις Σπέτσες έως το Καστελόριζο;
Το 2017, και ενώ ζούσαμε μέσα στα Μνημόνια και την οικονομική κρίση, κοντά στη χρεοκοπία και στη λιτότητα της τρόικας, έβλεπα τους Ελληνες και τις Ελληνίδες στον δρόμο με θλιμμένα βλέμματα. Μόνοι στα σπίτια τους και απελπισμένοι. Τότε πήρα στα χέρια μου την ομώνυμη νουβέλα του βραβευμένου συγγραφέα – σεναριογράφου Γιάννη Σκαραγκά «Η Κυρά της Ρω» (εκδόσεις Κριτική) -έχουν κυκλοφορήσει ήδη τέσσερις εκδόσεις-, που είναι εμπνευσμένη από τη ζωή της Δέσποινας Αχλαδιώτη, της Ελληνίδας χήρας που έγινε γνωστή ως Κυρά της Ρω από το όνομα του μικρού νησιού στο οποίο έζησε μόνη από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο έως τα βαθιά γεράματά της. Διαβάζοντας το βιβλίο μέσα στη δεκαετία της οικονομικής κρίσης με τους αγέλαστους ανθρώπους, σκέφτηκα ποια ήταν, άραγε, το μυστικό, η δύναμη αυτή της γυναίκας για να κάθεται αγέρωχη, γεμάτη από ζωή, μόνη της σε μια ακριτική νησίδα και να σηκώνει καθημερινά την ελληνική σημαία και τα καράβια να τη χαιρετούν και να σφυρίζουν τιμητικά μέχρι σήμερα σαν να τη βλέπουν από μακριά, ενώ εκείνη δεν βρίσκεται κοντά μας; Μήπως έπρεπε το θεατρόφιλο κοινό να μάθει ποιο ήταν αυτό το μυστικό που την έκανε τόσο αισιόδοξη και δυνατή; Μήπως κάποιο ιδανικό ή η ίδια η αγάπη της για το θείο δώρο της ζωής ήταν η κινητήριος δύναμή της;
Τι μάθατε, λοιπόν, που θέλατε να μοιραστείτε με τον κόσμο για τη Δέσποινα Αχαλαδιώτη; Η θεατρική παράταση σήμερα με την πανδημία, την καραντίνα, την απομόνωση είναι πιο επίκαιρη από ποτέ…
Η Δέσποινα Αχαλαδιώτη είναι μια γυναίκα που έζησε τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τη Μικρασιατική Καταστροφή, τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τον μεγάλο σεισμό στο Καστελόριζο, την Τουρκική εισβολή στην Κύπρο. Είναι μια ηρωική φυσιογνωμία. Γεννήθηκε το 1890 και πέθανε το 1982. Από το 1940 έως την ημέρα που πέθανε σήκωνε στον ιστό την ελληνική σημαία. Για 43 χρόνια! Η Κυρά της Ρω δεν ήταν εξόριστη, ούτε αλαφροΐσκιωτη. Ηταν ένας υπέροχος άνθρωπος! Καταγόταν από πλούσια οικογένεια, είχε τελειώσει, τότε, το επτατάξιο σχολείο, ερωτεύτηκε έναν βοσκό που ήταν στη δούλεψη της φαμίλιας της, τον Κώστα, και κλέφτηκε μαζί του, πήγε στη Ρω για να ζήσει τον έρωτά της, τον γάμο της, αφού οι δικοί της είχαν άλλα σχέδια για προξενιά και προίκες. Τους διέλυσε τα προικοσύμφωνα και την πατριαρχική δομή. Διάλεξε να ακούσει την καρδιά της. Η Κυρά της Ρω δεν ήταν τυχαία γυναίκα. Οταν έπαθε ανακοπή καρδιάς ο άνδρας της, το 1940, προσπαθούσε με φωτιά και καπνό να κάνει σινιάλο στα καράβια και όταν είδε ότι δεν είχε νόημα, τον έβαλε η ίδια στη βάρκα για να τον πάει στον γιατρό στο Καστελόριζο και εκείνος ξεψύχησε σε αυτήν. Η σκηνή αυτή στο έργο είναι συγκλονιστική…
Και αφού τον έχασε, πάλι δεν εγκατέλειψε τη Ρω;
Οχι. Ακόμη και στους βομβαρδισμούς το 1943 τόσο από τους Αγγλους όσο και από τους Γερμανούς, όταν το νησί είχε εκκενωθεί, μιλάμε για 15.000 κατοίκους, αυτή και η τυφλή μάνα της παρέμειναν στο Καστελόριζο. Η Κυρά της Ρω δεν έφυγε από το νησί, γιατί εκεί ήταν το σπίτι της, ο τόπος της, εκεί έζησε τα νιάτα της με τον άνδρα που αγάπησε, σε αυτή τη σπιθαμή ελληνικής γης. Δεν ξεκίνησε να γίνει ηρωίδα. Πίσω από την ιστορία της κρύβεται η μεγαλύτερη ανθρώπινη ανάγκη. Να αγαπήσεις και να αγαπηθείς. Αυτή ήταν η επιλογή της. Δεν σκέφτηκε τι θα κάνει για να τη γράψει η Ιστορία. Η αγάπη για τον άνδρα της δεν είναι αμελητέα. Είναι ίδια με την αγάπη με την πατρίδα της. Γι’ αυτό δεν άφησε τη Ρω. Αυτή η ηρωίδα, λοιπόν, δεν θα έπρεπε να γίνει μια σπάνια θεατρική εμπειρία; Που έζησε σχεδόν μόνη της στο νοτιανατολικότερο σημείο της Ευρώπης; Μια γυναίκα ξεπερνά την εποχή της. Η αγάπη είναι η πίστη της. Το συνειδητοποιείτε αυτό; Η θεατρική παράσταση, σε σκηνοθεσία Σταύρου Λίτινα, πρόκειται για συνταρακτικό μονόλογο, που φωτίζει από την αρχή της ζωής της τη γυναίκα που έγινε θρύλος μέσα από την ελπίδα, τη γενναιότητα και την εξαιρετική της τρυφερότητα. Πρόκειται για μια διαχρονική ιστορία για γυναίκες που αγωνίζονται να βρουν τη θέση τους σε έναν κόσμο χωρίς μνήμη και χώρο γι’ αυτές. Το θεατρικό έργο είναι γραμμένο με ιδιαίτερη ποιητικότητα, συμπόνια και χιούμορ, είναι μια πανανθρώπινη ιστορία. Το έργο ήταν να ταξιδέψει στην Αμερική, στην Αυστραλία, αλλά ακυρώθηκε λόγω της πανδημίας του Covid-19.
Ηρθε όμως το πλήρωμα του χρόνου και «Η κυρά της Ρω» ξεκινά τη θεατρική περιοδεία της από τις Σπέτσες… Πώς έγινε το όνειρο πραγματικότητα μέσα στην πανδημία;
Το Συμβούλιο Ελληνίδων Αμερικανών Γυναικών (HAWC) διοργανώνει εορταστική εκδήλωση για την επέτειο των διακοσίων χρόνων από την Ελληνική Ανεξαρτησία και τιμά τη μνήμη των Ελληνίδων ηρωίδων στο νησί των Σπετσών στις 26 με 28 Ιουνίου 2021. Τιμά τις γυναίκες αυτές που ενώθηκαν με τους συναγωνιστές τους στη μάχη για την ελευθερία της Ελλάδας, όπως την Μπουμπουλίνα, τη Μαντώ Μαυρογένους και τη Δέσποινα Αχλαδιώτη. Τιμά την ηρωίδα που ποτέ δεν απέτυχε να υψώσει την ελληνική σημαία και έγινε γνωστή ως Κυρά της Ρω και ένωσε τους Ελληνες παγκοσμίως. Η διοργάνωση καλεί, λοιπόν, τις γυναίκες από την Αμερική, την Ευρώπη και την Ελλάδα να ενώσουν τις δυνάμεις τους και να γίνουν οι Ελληνίδες ηρωίδες του αύριο. Επειτα από δική τους πρόσκληση θα παρουσιάσω απόψε, με ελεύθερη είσοδο προς το κοινό, την παράσταση «Η Κυρά της Ρω», στο θέατρο της Αναργύρειου Σχολής Σπετσών. Σκοπός μου είναι όλα τα έσοδα από τη θεατρική παράσταση να τα δώσω στο Καστελόριζο ως δωρεά στο Μουσείο Γρίφων και Αινιγμάτων, από τα ελάχιστα που υπάρχουν στον κόσμο και δημιουργήθηκε από τον καθηγητή πανεπιστημίου στην Αυστραλία και διαπρεπή μαθηματικό Πανταζή Χούλη, έναν από τους κορυφαίους γριφολόγους του πλανήτη -έχει φτιάξει πάνω από 4.000 γρίφους-, ο οποίος παράτησε την καριέρα του για να έρθει πίσω στο νησί, τη Μεγίστη, και να βοηθήσει στην εκπαίδευση, στην καλλιέργεια και στην πρόοδο των μαθητών στο Καστελόριζο. Μάλιστα «Η Κυρά της Ρω», και γι’ αυτό είμαι πολύ υπερήφανη, θα παρουσιαστεί στο Φεστιβάλ Γρίφων – Μεγίστη Επιστήμη, στο Καστελόριζο, που θα διοργανωθεί από τις 24 έως τις 26 Σεπτεμβρίου 2021 στο νησί. Η συμμετοχή μου στο φεστιβάλ είναι εθελοντική, γιατί το Καστελόριζο είναι ο τόπος της καρδιάς μου. Στο φεστιβάλ θα πάρει μέρος και ο μαθητής του Ευγένιου Σπαθάρη, ο καραγκιοζοπαίχτης Χρήστος Στανίσης, με την παράσταση «Ο Καραγκιόζης και ο γρίφος του ’21 στο Καστελόριζο», ώστε να δημιουργηθεί εργαστήριο καραγκιόζη στο νησί. Οταν δούλευα στην Κύπρο, προσπαθούσα να καταλάβω μέσα από το αεροπλάνο, να εντοπίσω πού είναι το Καστελόριζο. Οταν το βρήκα, άρχιζα να διαβάζω με μεγαλύτερο πάθος την ιστορία του. Αυτό το νησί έχει προσφέρει πολλά στην Ελλάδα. Πιο ελληνικό δεν γίνεται.
Τι μάθημα σας έδωσε η πανδημία του κορωνοϊού;
Οτι πρέπει να μάθουμε να εκτιμούμε το δώρο της ζωής. Πόσοι χιλιάδες άνθρωποι πέθαναν στον πλανήτη από την πανδημία και πόσοι θα «φύγουν», άραγε, ακόμα; Η συνειδητοποίηση ότι τα απλά πράγματα, τα καθημερινά, φέρνουν την ευτυχία, όπως η συνάντηση με τους δικούς μας ανθρώπους, τους φίλους μας και η αγάπη. Η Κυρά της Ρω ζούσε σε μια νησίδα χωρίς νερό και ρεύμα, χωρίς πολλά υλικά αγαθά και πράγματα και ήταν χαρούμενη. Προχωρούσε τη ζωή με γέλιο. Δεν γίνεται εμείς από όλη αυτή τη δοκιμασία της πανδημίας να μη βγούμε πιο δυνατοί, έστω και αν διαλυθήκαμε ψυχολογικά. Αυτή η πανδημία ήταν πρωτόγνωρη, μας γέμισε φόβο, αλλά κάναμε και ένα restart στο μέσα μας. Είδαμε ποιοι πραγματικά μάς έλειψαν, ποιοι είναι αυτοί που θέλουμε να αγκαλιάσουμε. Είδαμε τις πραγματικές μας ανάγκες. Πιστεύω ότι θα βγούμε καλύτεροι μέσα από όλη αυτή την περιπέτεια.
Θα βγούμε καλύτεροι; Γιατί πολλά είναι τα άσχημα που ακούμε τελευταία στις ειδήσεις. Δεν ξέρω αν ο μακροχρόνιος εγκλεισμός έφερε βία και διάφορα ψυχολογικά προβλήματα…
Το άσχημο είναι ότι οι ειδήσεις ασχολούνται μόνο με τα δυσάρεστα νέα, σαν το κακό να πουλάει περισσότερο από το καλό. Σίγουρα υπάρχει πολύ θυμός, και αυτό το βλέπουμε και στον δρόμο. Ο κόσμος οδηγεί πολύ νευρικά και είναι έτοιμος για τσακωμό. Διαφαίνεται στους οδηγούς ένας εκνευρισμός, μια άσχημη συμπεριφορά. Στον έναν χρόνο της καραντίνας μείναμε χωρίς πολιτισμό. Αφήσαμε την ψυχή μας πεινασμένη. Χωρίς τροφή. Και τώρα αυτή ξεσπά. Ο κόσμος πρέπει να εμψυχωθεί θετικά. Να πάει στη φύση, να ηρεμήσει, να μην αποκοπεί από το βουνό, τη θάλασσα, από την εξοχή. Το καλοκαίρι θα είναι μια γερή ανάσα ξεγνοιασιάς!
Κάθαρση και στον χώρο του θεάτρου από τα φαινόμενα ψυχολογικής, σωματικής και λεκτικής βίας. Στόματα άνοιξαν…
Το θέμα έχει πάρει τον δρόμο της Δικαιοσύνης, δεν θέλω να μπω στη διαδικασία ενός λαϊκού δικαστηρίου, ανθρωποφαγικού. Αυτό είναι εύκολο και χρειάζεται μεγάλη προσοχή. Δεν μου αρέσουν τα γρήγορα συμπεράσματα και οι ταμπέλες, αν δεν έχω προσωπική εμπειρία, αν και δεν υποτιμώ εκείνους που μίλησαν και είπαν τη δική τους άποψη. Αλλά έχω την υπομονή να περιμένω. Η υπομονή είναι αρετή. Από την υποψία στη βεβαιότητα. Πάντως, στη ζωή μας όλοι μπορεί να γίνουμε και θύτες και θύματα. Η μάχη με το κακό είναι αέναη. Το θέμα είναι να μπορούμε να καλλιεργούμε πάντα το φως και όχι το σκοτάδι μέσα μας. Να μην παρασυρόμαστε από τον κακό μας εαυτό. Να καλλιεργούμε την εγκράτεια. Να ανακόψουμε την ταχύτητα του κακού, να αλλάξουμε λωρίδα και να φύγουμε από την πίκρα, να πάμε στη χαρά. Οι ηθοποιοί έχουμε αυτές τις ευαίσθητες κεραίες.
Οι θεατές, που ήδη έχουν δει το έργο, τι σας έχουν πει; Είχαν γίνει κάποιες παραστάσεις προ πανδημίας;
Έβγαιναν από το θέατρο με αισιοδοξία. Αυτή η πίστη αυτής της γυναίκας για τη ζωή είναι συγκλονιστική. Δύο παιδιά, 25 χρόνων, από την Πάτρα, μετανάστες στην Ολλανδία, μού είπαν: «Ζήσαμε για λίγο στο μπλε, μέσα στο γκρι που ζούμε». Με δυο χρώματα μου τα είπανε όλα. Μια γυναίκα που είχε χάσει τον άνδρα της πριν από έναν χρόνο μού είπε την επομένη της παράστασης, ήρθε και με βρήκε, ότι δεν κοιμόταν στο κοινό τους κρεβάτι μετά τον θάνατό του. Την ημέρα που είδε το έργο κοιμήθηκε με αγαλλίαση. Αυτό το θεατρικό κείμενο μας παίρνει μια μεγάλη αγκαλιά, μας παρηγορεί και μας κάνει να σταθούμε στα πόδια μας πιο σταθερά. Είναι ένα δώρο ζωής μοναδικό.
Από την Κυρά της Ρω, στην τηλεοπτική μοναδική μαμά Αριστέα, στην επιτυχημένη σειρά της ΕΡΤ «Ζακέτα να πάρεις», μαζί με τις μοναδικές Ελένη Ράντου και Δάφνη Λαμπρόγιαννη; Πώς σας έγινε η πρόταση;
Η πρόταση έγινε από τον σκηνοθέτη Αντώνη Αγγελόπουλο, με τον οποίο είχαμε συνεργαστεί μαζί στις σειρές «Εγκλήματα» «Γοργόνες», «Το σόι σου». Το «Ζακέτα να πάρεις», κάθε Σαββατοκύριακο, είναι μια κωμική, οικογενειακή σειρά μυθοπλασίας, με κεντρικό θέμα την πολυσυζητημένη σχέση μάνας και γιου. Η Αριστέα, η ηρωίδα μου, είναι η μάνα με τα τάπερ και το ξεμάτιασμα, η οποία αναστατώσει για τα καλά τη ζωή του μοναχογιού της, του Ευθύμη. Η σειρά ρίχνει αυλαία για καλοκαίρι απόψε το βράδυ. Τα γυρίσματα για εμάς συνεχίζονται όλο το καλοκαίρι και θα τα πούμε ξανά, με νέα επεισόδια, το φθινόπωρο και μέχρι τα Χριστούγεννα.
Τι σας αρέσει σε αυτή τη σειρά;
Πρώτα από όλα ο τίτλος της. Το «Ζακέτα να πάρεις» είναι η κλασική ατάκα της Ελληνίδας μάνας. Το λένε από αγάπη και προστασία στα παιδιά τους για να μην κρυώσουν. Τα προστατεύουν αμέσως με μια φράση. Τι να κάνουμε; Είμαστε μεσογειακοί λαοί, ζεστοί, με δεμένες οικογένειες. Αυτή η φράση δηλώνει τρυφερότητα και νοιάξιμο. Ευαισθησία. Οι μάνες έχουν αδυναμία στους γιους, γιατί έχουμε να κάνουμε με το διαφορετικό φύλο. Οι μάνες θεωρούν ότι έχουν να μάθουν στα αγόρια τους πράγματα που δεν ξέρουν για τα κορίτσια και οι πατεράδες κάνουν το ίδιο στις θυγατέρες για να τις προστατεύσουν. Πρόκειται για αλληλοσυμπλήρωση της φύσης. Τι δεν κατέχει το άλλο φύλο, να του το μάθεις. Πάντως, για μένα καλό είναι να υπάρχουν όρια και από τις δύο πλευρές. Για να μπορέσει το παιδί να ανεξαρτητοποιηθεί. Να γίνει άνθρωπος ευθύνης. Να μην του τα καλύπτουν όλα οι γονείς. Τα παιδιά μεγαλώνουν μόνο με αγάπη. Η αγάπη είναι γιατρειά. Η αγάπη σε κάνει να αναπνέεις.
Υπάρχουν όρια στην αγάπη;
Και βέβαια. Χρειάζεται λίγη προσοχή. Από την πολλή αγάπη δεν αγκιστρωνόμαστε στον άλλον. Δεν τον πνίγουμε.
