Η Βικτωρία Καρέλια είναι μια αρχοντική γυναίκα που χαρακτηρίζεται από δυναμισμό, συνέπεια, ευαισθησία και πάθος για ό,τι θα μπορούσε να επιφέρει ποιότητα και πολιτιστική ταυτότητα στην ελληνική κοινωνία.
- Της Μαρίας Ανδρέου
Σήμερα είναι η πρόεδρος της Kαπνοβιομηχανίας Kαρέλια και του Iδρύματος Γεωργίου & Βικτωρίας Καρέλια, μιας επιχείρησης με ανθρώπινο πρόσωπο, πρότυπο στη χώρα μας, με 500 και πλέον εργαζομένους στην Ελλάδα, πρόεδρος του Λυκείου Eλληνίδων Καλαμάτας και επίτιμη πρόεδρος του Συλλόγου των Φίλων της Μουσικής Καλαμάτας. Να σημειωθεί ότι η
Καπνοβιομηχανία Καρέλια είναι μία από τις παλαιότερες εταιρίες καπνού στην Ελλάδα, με έδρα την Καλαμάτα . Εξάγει τα προϊόντα της σε 65 χώρες. Ιδρύθηκε το 1888 στην Καλαμάτα από τους Γεώργιο και Ευστάθιο Καρέλια. Ο σύζυγος της κυρίας Βικτωρίας Καρέλια, Γιώργος, με σπουδές στα οικονομικά στην Αμερική, την ερωτεύτηκε με την πρώτη ματιά.
Ηταν αδελφή επιστήθιου φίλου και συμμαθητή του και την έφερε νύφη στην Καλαμάτα. Εκείνη, αν και αστή των Αθηνών, έκανε την Καλαμάτα το πρώτο της σπίτι και τίποτα δεν την κέντρισε για να την αφήσει ακόμη και όταν ο άντρας της πέθανε το 2000 στο Ωνάσειο. Για την κυρία Βίκυ, έτσι θέλει να τη φωνάζουν, η πατρίδα του άντρα της μπήκε στην καρδιά της για το αεράκι της θάλασσας, τη μυρωδιά από τις λεμονιές και τις πορτοκαλιές, που δεν τις αλλάζει με τίποτα.
Στην Καλαμάτα δραστηριοποιούνται και οι δύο γιοι της, ενώ μεγαλώνουν και τα εγγόνια της.
Ολοι μαζί κάνουν πράξη όσα έλεγε ως παρακαταθήκη ο σύζυγός της Γιώργος, ο οποίος
ήταν λάτρης των τεχνών και της ζωγραφικής: «Nα ζεις τη ζωή, όχι μόνο να τη διαβαίνεις…
Είναι μεγάλη τέχνη να μπορείς να ενστερνίζεσαι τα ρεύματα κάθε εποχής, κάθε γενιάς και να τα βιώνεις…» Η κυρία Βικτωρία Καρέλια θα τιμηθεί με τον Χρυσό Σταυρό του Τάγματος της Ευποιίας από την Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου ως η πρόεδρος του Ιδρύματος Γεωργίου και Βικτωρίας Καρέλια.
Η κυρία Βίκυ Καρέλια, μια γυναίκα γεμάτη ζωή, ειλικρινής, με χιούμορ, μίλησε στη «δημοκρατία», την εφημερίδα που τιμά την πατρίδα και την Ορθοδοξία, όπως μας είπε.
Κυρία Καρέλια, τι σας ώθησε να συγκεντρώσετε πάνω από 80 λαϊκές φορεσιές από τον 18ο και τον 19ο αιώνα;
Με ώθησε η ανάγκη για προσφορά. Στην Καλαμάτα, όταν έγινε το παράρτημα του Λυκείου Ελληνίδων, εγώ μόλις είχα παντρευτεί, είχα κάνει το πρώτο μου παιδί και ήμουν και στο συμβούλιο του συλλόγου. Κατάλαβα αμέσως τη σπουδαιότητα της δημιουργίας μιας
ιματιοθήκης ώστε να φορούν τα παιδιά στολές παραδοσιακές με αναφορές στο παρελθόν, οι οποίες θα έχουν βάση αυθεντικές ενδυμασίες.
Αρχιζα λοιπόν να βρίσκω παλιές φορεσιές από παλαιοπώλες ανά την Ελλάδα. Το θέμα μου ήταν να δημιουργηθούν στολές που να ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα, όχι εξαμβλώματα. Ετσι ήρθα σε άμεση επαφή με την παραδοσιακή φορεσιά και γοητεύτηκα.
Παρόλο που δεν είχα τον χρόνο, βρήκα ανθρώπους εμπιστοσύνης και ξεκινήσαμε να ψάχνουμε μαζί νυφικές φορεσιές από τον 18ο αιώνα. Μίλησα με ανθρώπους που αγαπούσαν
τη λαϊκή φορεσιά, από τον Γιάννη Τσαρούχη μέχρι την Πόπη Ζώρα στο Λαογραφικό Μουσείο
Αθήνας και την Ιωάννα Παπαντωνίου στο Λαογραφικό Ιδρυμα στο Ναύπλιο, και με βοήθησαν με τη ματιά τους. Μου έλεγαν «προχώρα, αυτό είναι αυθεντικό, Βικτωρία,
είναι εντάξει» και έπαιρνα θάρρος αλλά και διάβαζα πολύ. Ζητούσα τα φώτα τους. Η πείρα
έρχεται σιγά σιγά, δεν είμαι αλάνθαστη. Ετσι, αν έβλεπα μια φορεσιά, αμέσως την εκτιμούσα αν ήταν πολύ παλιά ή πιο σύγχρονη.
Τι σημαίνει το ένδυμα για την Ελληνίδα στο παρελθόν;
Ηταν η έκφρασή της. Διότι ήταν ο τρόπος που παρουσιαζόταν προς τα έξω. Η γυναίκα έχει τη φιλαρέσκεια. Αρα ήθελε να ήταν η καλύτερη από όλες τις άλλες. Τηρούσε τους κώδικες
ευπρέπειας και στιλ. Δηλαδή η Ηπειρώτισσα θα φορούσε την παραδοσιακή φορεσιά της, δεν θα εμφανιζόταν με στολή από τη Θεσσαλία. Υπάρχουν τεράστιες διαφορές από χωριό σε χωριό όσον αφορά την ενδυμασία, από κοινωνική τάξη σε κοινωνική τάξη, πόσο μάλλον ανάμεσα σε περιοχές. Για αυτό και είμαστε τυχεροί για αυτή την πλούσια συλλογή.
Τι σήμαινε για την Ελληνίδα του 1800 ο γάμος; Βλέπουμε στο μουσείο ως επί το πλείστον νυφικές φορεσιές με κοσμήματα, με κεντήματα, με χρυσές κλωστές…
Ηταν το κορύφωμα της ζωής της ο γάμος. Η καταξίωσή της στην κοινωνία. Το να κάνει οικογένεια ήταν ιερό πράγμα. Θα έκανε παιδιά, θα γινόταν μητέρα. Οι γονείς θα αποκαθιστούσαν την κόρη τους. Για αυτό η εμφάνισή της στον γάμο πρέπει να είναι τέλεια. Εκεί στο νυφικό της έδινε όλο το μεράκι της. Μάλιστα, της έπαιρνε πάρα πολλά χρόνια για να ράψει το νυφικό της πέρα από το να προετοιμάσει την προίκα της. Είχα βρει ένα πουκάμισο νυφιάτικο στην Αττική και μου είχαν πει ότι μόνο από τα κεντήματα που είχε πάνω του η κοπέλα έπρεπε να το έραβε για μια πενταετία.
Ποιος είναι ο σκοπός της δημιουργίας του Μουσείου Βικτωρίας Καρέλια στην Καλάματα; Τι θέλετε να δώσετε στη νέα γενιά;
Ο χρόνος είναι αμείλικτος για όλους. Καθώς μεγάλωνα, λοιπόν, έλεγα «και τώρα τι θα κάνω
με αυτή την συλλογή;». Εκατό και πλέον φορεσιές πού θα διαφυλαχτούν. Ετρεξα για να διασώσω πολλές από αυτές. Σε αρκετά παλαιοπωλεία αγόραζαν τις στολές αυτές και τις
έκαναν τσαντάκια και ταγάρια για τον τουρισμό. Μιλάμε για εγκλήματα. Το έβαλα σκοπό να
αγοράσω όσο περισσότερες μπορώ. Θέλω να περάσει αυτή η ομορφιά στα μικρά παιδιά και για αυτό δημιούργησα ένα μουσείο με μεγάλη θεατρικότητα και χρώματα. Η αισθητική είναι πολύ μεγάλη αξία. Η ψηφιακή ξενάγηση είναι το άλφα και το ωμέγα. Δικαιώθηκα όμως. Ξέρετε πόσα σχολεία έρχονται να δουν τη συλλογή; Αυτό για μένα είναι ευτυχία.
Η καταγωγή του πατέρα μου ήταν από τη Σαμαρίνα, Βλάχα δηλαδή. Τον έχασα μικρή,
μεγάλη απώλεια, ήταν δικηγόρος. Αλλά πρόλαβε να μας εμφυτεύσει την αγάπη για τα
γράμματα. Η μητέρα μου ήταν από τη Ζάκυνθο και είχε άλλη κουλτούρα από τα Ιόνια Νησιά, από τους Αγγλους. Αλλά εγώ γεννήθηκα στην Αθήνα και έζησα σαν αστή. Αρα δεν είχα κάποια ιδιαίτερη συγκίνηση στα νιάτα μου για αυτό που λέμε παράδοση, από την ενδυμασία μέχρι τη δημοτική μουσική. Αλλά το «κλικ» κάποτε γίνεται και όλοι συναντάμε τις ρίζες μας. Στο μουσείο υπάρχουν 85 κοστούμια και στο σπίτι μου άλλα 15 και πολλά εξαρτήματα και κοσμήματα. Για μένα αυτά τα πράγματα είναι ανεκτίμητα, δεν έχουν αξία. Πώς κοστολογείται η Ιστορία;
Την αγάπη σας για τον πολιτισμό τη συμμερίστηκε ο άντρας σας;
Ναι, έβλεπε το πάθος μου. Οταν παντρεύτηκα και ήρθα κοριτσάκι στην Καλαμάτα, έφυγα από την αγκαλιά της μάνας μου, από τις φίλες μου, την προστασία του αδερφού, τον έχασα και αυτόν νωρίς… Καταλάβαινε λοιπόν ότι ερχόμουν σε μια πόλη μικρή και ίσως έπληττα. Θυμάμαι ήμουν στο αυτοκίνητό του και περάσαμε την Τρίπολη μέσα από δύσκολους
δρόμους και μου είπε στον δρόμο: «Θα λες που σε πάω τώρα…» Εγώ δεν το ένιωσα ποτέ αυτό, γιατί αγαπούσα τον άντρα μου και αγάπησα πολύ την Καλαμάτα.
Οταν περπατάω στο καθαρό άσπρο βότσαλο και κάνω μπάνιο στα μπλε νερά της θάλασσας, νιώθω να εξαγνίζομαι, σαν να μου παίρνει κάποιος όλα τα προβλήματα και νιώθω πάλι καινούργια, μάχιμη, γεμάτη ζωή. Ο ίδιος μου έλεγε «βρες κάτι να ασχοληθείς, Βικτωρία, κάτι που να σ’αρέσει». Και το βρήκα. Με στήριζε πολύ ο άντρας μου. Ηταν πολύ καλός άνθρωπος και μου λείπει πάρα πολύ.
Σας νοιάζει η υστεροφημία σας;
Καθόλου. Δεν έφτιαξα αυτό το μουσείο να για λένε «αυτό είναι της Βικτωρίας Καρέλια». Σε
αυτό το κτίριο είναι το μεράκι μου. Για αυτό και δεν μπορώ να ξεχωρίσω ποια στολή μού αρέσει. Είναι όλες παιδιά μου. Είναι πολύ ωραίο στη ζωή να δίνεις παρά να παίρνεις. Είναι ωραίο συναίσθημα να δίνεις. Είναι χαρά. Ο πολιτισμός στην Ελλάδα είναι η οντότητά μας και σε αυτό πρέπει να βοηθήσουμε κι εμείς οι μεγάλοι. Μην τα περιμένουμε όλα από τα παιδιά. Πώς τα έχουμε γαλουχήσει αυτά τα παιδιά; Με αγάπη για τον τόπο τους, για την τέχνη ή χωρίς καθοδήγηση;
Η οικογένεια είναι ιερή. Πώς σας φαίνεται η σημερινή οικογένεια;
Αγόρια και κορίτσια έχουν σαν όνειρο την καριέρα τους. Και πάει πίσω η οικογένεια.
Ασχολούνται οι γονείς ουσιαστικά με τις αξίες που πρέπει να δίνουν στα παιδιά τους; Δεν
ξέρω. Βλέπω να εστιάζουν στην καριέρα τους. Αυτό όμως θα στοιχίσει στα παιδιά. Βλέπω
οικογένειες που δεν έχουν ηρεμία. Φωνές, στρες, αυτό δεν κάνει καλό στην ανάπτυξή τους
τη συναισθηματική. Για μένα η οικογένεια είναι ιερή.
Πιο είναι το εύσημό σας σε αυτή τη ζωή, έχοντας τα ηνία μιας επιχείρησης που δίνει μπόνους κάθε χρόνο στους εργαζομένους της από τα κέρδη της;
Το εύσημό μου; Λοιπόν, θα σας πω κάτι… Οταν συνταξιοδοτείται μια γυναίκα ή ένας άντρας από το εργοστάσιό μας, έρχεται να μας χαιρετήσει. Οταν σφίγγω αυτό το σκληρό χέρι, λέω από μέσα μου «αυτό το χέρι δούλεψε εδώ στην Καπνοβιομηχανία Καρέλια». Και συγκινούμαι. Αυτό το άγριο, βαρύ, εργατικό χέρι το σεβόμουν όταν με αποχαιρετούσε. Με νοιάζουν αυτά τα χέρια να ήμουν δίκαιη απέναντί τους, γιατί αυτή είναι η ευλογία του Θεού!
Μία από τις πληρέστερες συλλογές ελληνικών ενδυμασιών
H Συλλογή Ελληνικών Ενδυμασιών της κυρίας Βικτωρίας Καρέλια φιλοξενείται σε ένα μουσείο-στολίδι που τιμά όλη την ελληνική επικράτεια! Από τις αρχές Αυγούστου και για τρεις μήνες φιλοξενεί την εικαστική έκθεση του γλύπτη Νίκου Φλώρου, με γλυπτά κατασκευασμένα από ανακυκλωμένο αλουμίνιο και εμπνευσμένα από την Ελληνική Επανάσταση. Η έκθεση, που είναι η πρώτη που πραγματοποιεί ο καλλιτέχνης στην Ελλάδα έπειτα από απουσία αρκετών ετών, έχει τίτλο «Ηρωες από μέταλλο».
Η συλλογή της κυρία Καρέλια είναι καρπός της συλλεκτικής προσπάθειας 45 ετών, η οποία
παραχωρήθηκε αργότερα στο Λύκειο Ελληνίδων Καλαμάτας προκειμένου να ενσωματωθεί σε έναν καταξιωμένο φορέα προστασίας και προβολής της ελληνικής παράδοσης. Η συλλογή εγκαινιάστηκε τον Οκτώβριο του 2016 από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλο. Πρόκειται για μία από τις πληρέστερες συλλογές ελληνικών ενδυμασιών σε πανελλήνιο επίπεδο. Περιλαμβάνει έναν μεγάλο αριθμό πλήρων ενδυματολογικών συνόλων, γυναικείων και ανδρικών, από όλες τις περιοχές της Ελλάδας, καθώς και έναν αριθμό μεμονωμένων ενδυματολογικών εξαρτημάτων.
Ανάμεσα στα τελευταία ξεχωρίζουν οι ομάδες των χρυσοκέντητων επενδυτών, των χρυσοΰφαντων ανατολίτικων καβαδιών και των κοσμημάτων, που δεν καλύπτουν απλώς τις ανάγκες συμπλήρωσης και στολισμού των ενδυμασιών, αλλά αποτελούν αυτόνομα και σημαντικά σύνολα της συλλογής.
Η συλλογή φιλοξενείται σε ένα εκ των διατηρητέων κτηρίων του ιστορικού κέντρου της πόλης που παραχωρήθηκε στο Λύκειο Ελληνίδων Καλαμάτας από τον Δήμο Καλαμάτας με τη μορφή χρησιδανείου για 99 χρόνια, υπό τον όρο της αποπεράτωσης και διαμόρφωσής του σε εκθεσιακό χώρο ιδίαις δαπάναις. Η χρηματοδότηση του έργου έγινε εξ ολοκλήρου από
δωρεές της συλλέκτριας και του Ιδρύματος Γεωργίου Βικτωρίας Καρέλια.
Ο εκθεσιακός χώρος είναι ανοιχτός για το κοινό καθημερινά εκτός Δευτέρας.
Ωράριο λειτουργίας: Τρίτη-Σάββατο 9.00 π.μ. – 2.00 μ.μ. Τετάρτη και Σάββατο 5.30 μ.μ. – 8.30 μ.μ. και Κυριακή 10.00 π.μ. – 2.00 μ.μ. Πληροφορίες στα τηλ. 2721086923 και 2721086927 και στο vgkareliascollection.com.
