Τα «Ξενία» αποτέλεσαν για δεκαετίες σημαντικό τουριστικό κεφάλαιο σε περιοχές που ήταν ήδη αναπτυγμένες τουριστικά, ή σε πόλεις και χωριά που βρίσκονταν μακριά από τον… τουριστικό χάρτη. Ήταν μέρος ενός κρατικού προγράμματος, που είχε τεθεί σε λειτουργία από το 1953 έως το 1967 και στόχευε στην ανάδειξη του φυσικού κάλλους της Ελλάδας σε παγκόσμιο επίπεδο, υπό την εποπτεία του ΕΟΤ.
Την περίοδο αυτή οι ξένοι ανακαλύπτουν το ελληνικό καλοκαίρι και τα «Ξενία» αναπτύσσονται σε όλη τη χώρα και δη στη Βόρεια Ελλάδα, αποτελώντας ελκυστική επιλογή για τους επισκέπτες των περιοχών που βρίσκονται και όχι μόνον, όπως γράφει η εφημερίδα «Θεσσαλονίκη».
Το πρόγραμμα
Το εκτεταμένο και καθόλα πρωτοποριακό για την εποχή πρόγραμμα βασίστηκε σε πολύ συγκεκριμένους άξονες και μια ξεκάθαρη αισθητική, αυτή του μοντερνισμού. Υπό μια ομάδα καθοδηγούμενη αρχικά από τον αρχιτέκτονα και κύριο εκπρόσωπο του ελληνικού μοντερνισμού Χαράλαμπο Σφαέλλο στα χρόνια 1953 έως το 1958, και στη συνέχεια από τον εμβληματικό αρχιτέκτονα της μεταπολεμικής περιόδου Άρη Κωνσταντινίδη, τα «Ξενία» περνούν από το σχεδιασμό στην υλοποίηση. Τα πρώτα «Ξενία» ανοίγουν υπό την επίβλεψη του Σφαέλλου σε Καστοριά, Αργοστόλι, Θάσο και Υπάτη στα μέσα της δεκαετίας του ‘50, για να ακολουθήσουν τα ξενοδοχεία της περιόδου Κωνσταντινίδη, με πρώτο και εμβληματικότερο το «Ξενία» της Άνδρου, που αποτέλεσε τοπόσημο της περιοχής και κτήριο που θα επηρέαζε σημαντικά το σχεδιασμό των μελλοντικών «Ξενία».
Το τελευταίο Ξενία που χτίστηκε ήταν στο Παλιούρι της Χαλκιδικής, το 1962, και αποτέλεσε το τελευταίο που λειτούργησε υπό κρατική διαχείριση, καθώς έκλεισε το 1997.
Δεκαετίες εγκατάλειψης
Μισό και πλέον αιώνα μετά, πολλά από τα κτήρια εκείνης της εποχής έχουν περάσει στη λήθη, αφού μεσολάβησαν μερικές δεκαετίες λανθασμένων αποφάσεων και εγκατάλειψης. Με δεδομένο ότι αρκετές προσπάθειες απέτυχαν στο παρελθόν, η Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου Α.Ε. (ΕΤΑΔ) επιχειρεί τα τελευταία χρόνια μια νέα προσέγγιση. Πραγματοποιεί ηλεκτρονικούς διαγωνισμούς για τη μίσθωση «Ξενία» – στην ιδιοκτησία της βρίσκονται περί τα 26 – κάποια εκ των οποίων βρίσκονται στη Βόρεια Ελλάδα, προτάσσοντας την επαναλειτουργία τους έναντι οικονομικού οφέλους. Το αποτέλεσμα, ωστόσο, είναι σχεδόν απογοητευτικό και αυτό γιατί παρά τις επαναλαμβανόμενες προσπάθειες και τις παρατάσεις των διαγωνισμών τα άλλοτε αρχιτεκτονικά στολίδια, που φιλοξένησαν εκατοντάδες χιλιάδες τουριστών, μένουν στα αζήτητα.
Δεκαετίες μετά την περίοδο της λάμψης τους χάνονται στη φθορά του χρόνου με τους επενδυτές να αποφεύγουν να ρίξουν τα χρήματά τους σε κτήρια, κάποια εκ των οποίων είναι πλέον κουφάρια, όπως για παράδειγμα αυτό στο Λιμένα της Θάσου, και απαιτούν υψηλότατο κόστος για την αξιοποίησή τους. Αποτέλεσμα οι επενδυτές να στρέφονται σε μονάδες νεότερες ηλικιακά, σε σαφώς καλύτερη κατάσταση, ή στην κατασκευή νέων μονάδων.
Η περίπτωση του «Ξενία» στην Ουρανούπολη
Μετά από αρκετές και επαναλαμβανόμενες προσπάθειες για αξιοποίηση μέσω μακροχρόνιας μίσθωσης των «Ξενία» σε Κομοτηνή, Κοζάνη, Ξάνθη έρχεται η σειρά του «Ξενία» στην Ουρανούπολη που συγκαταλέγεται στο δίκτυο των πάλαι ποτέ εμβληματικών ξενοδοχείων. Η ΕΤΑΔ έχει στον αέρα ανοικτό ηλεκτρονικό πλειοδοτικό διαγωνισμό (e-auction), για την μακροχρόνια εκμίσθωση 30 ετών, με καταληκτική ημερομηνία για την εκδήλωση ενδιαφέροντος την Πέμπτη 5 Ιουνίου. Η ΕΤΑΔ μέσω της σχετικής ανακοίνωσης προσκαλεί «επενδυτές να αξιοποιήσουν το ακίνητο αναβαθμίζοντας το σε μία σύγχρονη ξενοδοχειακή μονάδα 4 αστέρων, στην καρδιά της Βόρειας Ελλάδας».
Χτισμένο το 1959 από τον Περικλή Σακελλάριο, ενός εκ των πρωταγωνιστών της ελληνικής αρχιτεκτονικής, το ακίνητο, όπως αναφέρεται στη σχετική ανακοίνωση «αποτελεί ένα ζωντανό μνημείο μοντέρνας αρχιτεκτονικής με έντονες τοπικές επιρροές. Στην πύλη του Αγίου Όρους, δίπλα από την πόλη της Ουρανούπολης, είναι ένα από τα λίγα ξενοδοχεία «Ξενία» που διαθέτουν πισίνα και ιδιωτική παραλία, προσφέροντας τον συνδυασμό πολιτιστικής αξίας και παραθαλάσσιας πολυτέλειας, σε μία ακτογραμμή 330 μ. Η αρχιτεκτονική του ξενοδοχείου συνδυάζει τον μεταπολεμικό μοντερνισμό με στοιχεία από την τοπική μοναστηριακή αρχιτεκτονική του Αγίου Όρους. Μία έκταση προς αξιοποίηση 27.817 τ.μ., με 82 δωμάτια, σε τρία διώροφα κτίσματα και 16 οικήματα-bungalows».
Τι οδήγησε στην απαξίωση των «Ξενία»
Την εποχή που ξεκίνησε η ανάπτυξη των «Ξενία» δεν υπήρχε ακόμα μαζικός τουρισμός. Ήταν μικρές μονάδες που εντάσσονταν στην περιοχή και στο τοπίο με φοβερή σχολαστικότητα. Η έλευση, ωστόσο, του μαζικού τουρισμού αποτέλεσε την «ταφόπλακα» των «Ξενία», καθώς ήταν αδύνατο να εξυπηρετήσουν τις μεγάλες τουριστικές ροές. Ακολούθησε η απαίτηση για περισσότερες κλίνες, για πολυτέλεια, για ανεβασμένες παροχές. Τα «Ξενία» ήταν λιτά και δεν μπορούσαν πλέον να είναι ανταγωνιστικά. Σε μια προσπάθεια για την επιβίωση τους, εκμισθώθηκαν σε ιδιώτες που τα επισκεύαζαν στοιχειωδώς, κάτι που συνέβαλε στην σταδιακή απαξίωση και τελικά στην εγκατάλειψη τους.
