Η 4η Φεβρουαρίου τιμάται κάθε χρόνο ως Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καρκίνου, καλώντας όλους μας να ενώσουμε τις φωνές μας για να μεταδώσουμε το μήνυμα της πρόληψης, η οποία παραμένει το πιο ισχυρό μας «όπλο» απέναντι σε μια νόσο που εξακολουθεί να αφαιρεί εκατομμύρια ζωές κάθε χρόνο. Με αφορμή την φετινή Παγκόσμια Ημέρα ευαισθητοποίησης για τον Καρκίνο, μιλήσαμε με τον Διευθυντή Α’ Χειρουργικής Κλινικής Νοσοκομείου Μητέρα-Υγεία, τον διακεκριμένο χειρουργό και Ιδρυτή του Ελληνικού Ινστιτούτου Παγκρέατος κ. Γρηγόρη Τσιώτο, ο οποίος έχει αφιερώσει τη ζωή του στη μάχη κατά του καρκίνου του παγκρέατος, πρωτοπορώντας επί ελληνικού εδάφους μέσω μιας σειράς απαιτητικών και πολύπλοκών επεμβάσεων που μπορούν να αυξήσουν σημαντικά το προσδόκιμο ζωής των ασθενών. Έχοντας την ευκαιρία να θητεύσει στο μεγαλύτερο κέντρο αναφοράς και ιατρικής αριστείας σε όλη την Αμερική, την Mayo Clinic, ο κ. Τσιώτος μας εξηγεί ποιες είναι οι προϋποθέσεις που πρέπει να ισχύουν για να συγκροτηθεί ένα ιατρικό «κέντρο αναφοράς» και μας ενημερώνει για όλα όσα θα «κρίνουν τη μάχη» με τον παγκρεατικό καρκίνο στο μέλλον.
Κε Τσιώτο, η 4η Φεβρουαρίου έχει καθιερωθεί ως Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καρκίνου, με το μήνυμα της φετινής εκστρατείας ενημέρωσης να επικεντρώνεται στην ισότιμη πρόσβαση των ογκολογικών ασθενών στην ιατρική φροντίδα. Πέρα από τις κοινωνικο-οικονομικές ανισότητες που στερούν από μερίδα συμπολιτών μας την πρόσβαση σε πρωτοποριακές θεραπείες, υπάρχει και ο παράγοντας της ποιότητας/επιπέδου των υπηρεσιών που είναι σε θέση να προσφέρει κάθε χώρα. Με βάση τη μακρόχρονη εμπειρία σας στο εξωτερικό, πώς αξιολογείτε το επίπεδο των παρεχόμενων υπηρεσιών προς τους ογκολογικούς ασθενείς στη χώρα μας;
Η αντιμετώπιση του καρκίνου χρειάζεται έγκαιρη και με ακρίβεια διάγνωση, γρήγορη έναρξη θεραπείας, σωστή επιλογή της σειράς των θεραπειών (π.χ.: χημειοθεραπεία, ακτινοθεραπεία, εγχείρηση) και βέβαια χρειάζεται οι θεραπείες αυτές να εφαρμόζονται με τον βέλτιστο δυνατό τρόπο, ώστε να έχουν και το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Όλα αυτά απαιτούν ειδικούς ιατρούς στο συγκεκριμένο αντικείμενο, οι οποίοι συνεργάζονται στενά και άμεσα, βρίσκονται στο ίδιο νοσοκομείο, επικοινωνούν συνεχώς μεταξύ τους και παρακολουθούν στενά κάθε ογκολογικό ασθενή σε κάθε φάση της θεραπείας του. Αυτονόητο είναι ότι όλες αυτές οι υψηλών απαιτήσεων θεραπείες πρέπει να εφαρμόζονται στο ίδιο νοσοκομείο και όχι για παράδειγμα η χημειοθεραπεία, η ακτινοθεραπεία και η εγχείρηση να γίνονται σε τρία διαφορετικά νοσοκομεία, όπου η θεραπευτική αλληλουχία είναι διασπασμένη και από ιατρούς που δεν μπορούν να έχουν καθημερινή επικοινωνία. Όλα αυτά τα προαπαιτούμενα γίνονται πραγματικότητα αποκλειστικά και μόνο σε κέντρα αναφοράς (referral centers). Η λειτουργία τέτοιων κέντρων, που σημειωτέον μπορεί να είναι διαφορετικά για κάθε είδος καρκίνου, είναι ο κύριος και καθοριστικός λόγος που η πρόγνωση του καρκίνου έχει βελτιωθεί πολύ σε μερικά νοσοκομεία, αλλά όχι στα περισσότερα άλλα. Τέτοιες στατιστικές στις ΗΠΑ δημοσιεύονται σταθερά και κάθε χρόνο ανά νόσο και ανά νοσοκομείο, ώστε οι ασθενείς να μπορούν να κάνουν την σωστότερη επιλογή. Κέντρα αναφοράς λοιπόν δυστυχώς λείπουν από τη χώρα μας, εκτός πολύ σπάνιων εξαιρέσεων.
Εδώ και χρόνια πρωτοπορείτε στη χειρουργική θεραπεία ενός «δύσκολου» καρκίνου με εξαιρετικά φτωχή πρόγνωση. Ποια είναι τα διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία για τον καρκίνο του παγκρέατος στη χώρα μας; Ποια είναι η τάση που επικρατεί διεθνώς;
Η Ευρωπαϊκή Στατιστική Υπηρεσία δημοσίευσε πρόσφατα ότι η συχνότητα καρκίνου παγκρέατος στη χώρα μας είναι 7.4 νέα περιστατικά ανά 100000 πληθυσμό. Αυτό αδρά μεταφράζεται σε 740 νέα περιστατικά καρκίνου παγκρέατος κάθε χρόνο, υποθέτοντας ότι η χώρα μας έχει 10 εκατομμύρια πληθυσμό. Δυστυχώς, όπως έχει αποδείξει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, ο καρκίνος παγκρέατος έχει σαφώς ανοδική τάση στον δυτικό κόσμο με πρόβλεψη το 2050 να είναι η δεύτερη πιο συχνή αιτία θανάτου από καρκίνο. Αυτή η διαπίστωση θέτει όλους εμάς, που έχουμε αφιερώσει την ζωή μας σε αυτή τη νόσο, μπροστά σε σημαντικότατες ευθύνες που κυμαίνονται από την πρώιμη διάγνωση σε ιάσιμο στάδιο, την συγκρότηση υψηλότατου επιπέδου θεραπευτικών ομάδων (κέντρων αναφοράς δηλαδή), και την εφαρμογή των πιο προηγμένων μεθόδων θεραπείας.
Έχοντας μια αξιοζήλευτη πορεία σε ένα από τα μεγαλύτερα ιατρικά κέντρα αναφοράς για τον παγκρεατικό καρκίνο παγκοσμίως, τη Mayo Clinic, θα ήθελα να μοιραστείτε μαζί μας κάποια δεδομένα αναφορικά με τον όγκο και την πολυπλοκότητα των περιστατικών που διαχειρίζονται αυτά τα κέντρα. Ποιοι είναι οι παράγοντες που τοποθετούν αυτά τα κέντρα στην αιχμή της ιατρικής πρωτοπορίας; Θα μπορούσαν- υπό προϋποθέσεις- τέτοια κέντρα αναφοράς να λειτουργήσουν και σε εγχώριο επίπεδο;
Η Mayo Clinic αποτελεί εδώ και χρόνια το μεγαλύτερο κέντρο αναφοράς και ιατρικής αριστείας σε όλη την Αμερική. Αυτό έχει βασιστεί στην συγκέντρωση και στενότατη συνεργασία κορυφαίων ιατρών, κορυφαία τεχνολογική υποδομή, αλλά κυρίως στην συνεπή αφιέρωση του μεγάλου αυτού κέντρου στην παροχή των βέλτιστων ιατρικών υπηρεσιών με αποκλειστικό σκοπό το συμφέρον του ασθενή. Αυτά έχουν γίνει συνείδηση σε όλο τον αμερικανικό πληθυσμό και γι’ αυτό συρρέει μεγάλος αριθμός ασθενών που προσδοκεί και τελικώς όντως απολαμβάνει την καλύτερη δυνατή παγκοσμίως θεραπεία. Είναι πράγματι εκατοντάδες κάθε χρόνο από όλη την Αμερική εκείνοι που λαμβάνουν την σωστή διάγνωση και θεραπεία στην Mayo Clinic. Προσωπικά εργάστηκα 10 χρόνια στην Mayo Clinic και βίωσα όλα αυτά τα χαρακτηριστικά. Η εμπειρία αυτή δεν είναι μόνο το κορυφαίο «σχολείο» σε ό,τι αφορά τις πιο προηγμένες χειρουργικές και θεραπευτικές τεχνικές, αλλά λειτουργεί και ως «μοντέλο» για την εφαρμογή του συνολικού συστήματος του «κέντρου αναφοράς» που ανέφερα προηγουμένως. Προφανώς χρειάζονται προσαρμογές στις ιδιαιτερότητες της κάθε χώρας, αλλά τα συστατικά στοιχεία που δομούν ένα κέντρο αναφοράς είναι παντού τα ίδια. Τα τελευταία χρόνια εμείς έχουμε στην πράξη δομήσει ένα τέτοιο σύστημα, όπου αντικειμενικά αποδεδειγμένης αξίας και εμπειρίας χειρουργοί, ογκολόγοι, γαστρεντερολόγοι, κυτταρολόγοι, ακτινοθεραπευτές και επεμβατικοί ακτινολόγοι προσφέρουν από κοινού και στο ίδιο νοσοκομείο τις καλύτερες δυνατές θεραπευτικές μεθόδους στους ασθενείς με καρκίνο παγκρέατος. Έτσι, το 2023 ήρθαν σε μας περισσότεροι από 150 ασθενείς με αυτή τη νόσο. Βάσει των ευρωπαϊκών στατιστικών, ο αριθμός αυτός αποτελεί περίπου το 20% των περιστατικών όλης της χώρας το 2023.
Έχετε συνδέσει το όνομά σας με απαιτητικές και πολύπλοκες επεμβάσεις μετατροπής συμβατικά ανεγχείρητων όγκων σε εγχειρήσιμους. Θα ήθελα να μας εξηγήσετε υπό ποιες προϋποθέσεις μπορούν να πραγματοποιηθούν αυτές οι επεμβάσεις και τι ποσοστό ασθενών μπορεί να επωφεληθεί από αυτές;
Οι εγχειρήσεις αυτές είναι οι πλέον απαιτητικές τεχνικά και οργανωτικά εγχειρήσεις στην ογκολογία. Απαιτούν στενότατη, διαπροσωπική, συνεχή συνεργασία ιατρών με αποδεδειγμένη και πολύ υψηλή εμπειρία συγκεκριμένα σε αυτή τη νόσο. Η επιλογή των ασθενών, η σωστή ογκολογική προετοιμασία με χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία, το timing της εγχείρησης, η άρτια και ριζική αφαίρεση των εκτεταμένων αυτών όγκων που θεωρούνται ανεγχείρητοι, η σωστή αποκατάσταση των μεγάλων φλεβών και αρτηριών που έπρεπε να αφαιρεθούν προκειμένου να αφαιρεθεί ο όγκος, όλα αυτά μαζί, απαιτούν από όλους και συγχρόνως υψηλότατο επίπεδο γνώσεων και διαπιστωμένης εμπειρίας. Με την ευρύτερη ομάδα μας μπορούμε να αφαιρούμε το 30-40% (το ένα τρίτο δηλαδή) των όγκων που θεωρούνται ανεγχείρητοι. Σαφώς όχι όλων φυσικά. Αλλά η αφαίρεση τέτοιων όγκων που θεωρούνται ανεγχείρητοι, όπως έχουμε δημοσιεύσει σε επιστημονικά περιοδικά, τετραπλασιάζει την επιβίωση.
Ποιες είναι οι εξελίξεις που θα κρίνουν τη μάχη με τη νόσο μελλοντικά; Πού εστιάζεται το ενδιαφέρον των ειδικών;
Κατ’ αρχήν στην πρωιμότερη διάγνωση, όταν ο καρκίνος μπορεί να είναι ακόμα σε ιάσιμο στάδιο. Δυστυχώς, πάρα πολύ συχνά, συμπτώματα όπως ο χρόνιος πόνος στην πλάτη, τα χρόνια ενοχλήματα στην κοιλιά, η ξαφνική και «ανεξήγητη» εμφάνιση διαβήτη, η απώλεια βάρους, η μείωση της όρεξης περνούν απαρατήρητα, ή δεν τους δίνεται η δέουσα προσοχή για διενέργεια περαιτέρω εξετάσεων, ενώ στην πραγματικότητα οφείλονται σε καρκίνο παγκρέατος. Εάν υπήρχε η σωστή ευαισθητοποίηση των γενικών και οικογενειακών ιατρών, αλλά και του πληθυσμού προς τις κατευθύνσεις αυτές, θα πετυχαίναμε τη διάγνωση σε πρωιμότερο στάδιο, που θα πρόσφερε πολύ μεγαλύτερες δυνατότητες θεραπείας.
Κατόπιν, είναι η έρευνα που γίνεται για νέες, αποτελεσματικότερες φαρμακευτικές θεραπείες (ανοσοθεραπεία, χημειοθεραπεία), αλλά βέβαια και η μετατροπή περισσότερων όγκων που τώρα θεωρούνται ανεγχείρητοι σε χειρουργήσιμους. Σήμερα, εκεί βρίσκεται το μοναδικό δυστυχώς ρεαλιστικό πεδίο σημαντικής βελτίωσης της πρόγνωσης του πολύ δύσκολου αυτού καρκίνου.
Info:
Ο κος Γρηγόρης Τσιώτος, από την αρχή της ειδικότητάς του στην Mayo Clinic (1990-1995), ανέπτυξε πολύ μεγάλο ενδιαφέρον για την χειρουργική του ήπατος, του παγκρέατος και του πεπτικού γενικότερα. Το 1995 ήταν 1 από τους 4 μόνο χειρουργούς σε όλη την Αμερική που έγιναν δεκτοί για να ασκήσουν αυτήν την υποειδικότητα. Στην Ελλάδα ως σήμερα κανένας άλλος χειρουργός δεν έχει τέτοια πιστοποίηση, όχι μόνο από ίδρυμα επιπέδου Mayo Clinic, αλλά και από οποιοδήποτε άλλο από τις ΗΠΑ.
To 2021 o κ. Γρηγόρης Τσιώτος ίδρυσε το Ελληνικό Ινστιτούτο Παγκρέατος, το οποίο στοχεύει στην προαγωγή και στην διάχυση της γνώσης για τις νόσους του παγκρέατος και τη σύγχρονη και αποτελεσματική αντιμετώπισή τους.
Για περισσότερες πληροφορίες επικοινωνήστε με τον Χειρουργό κ. Τσιώτο Γρηγόριο, Επικ. Καθηγητής Χειρουργικής Mayo Clinic & Διευθυντής Α΄ Χειρουργικής Κλινικής του Nοσοκομείου ΜΗΤΕΡΑ-ΥΓΕΙΑ, στα τηλ. 210 6867688 & 6972094230 ή επισκεφτείτε την ιστοσελίδα www.digestive-surgery.gr & www.hpi.gr
