Άνοια: Η νέα μάστιγα της εποχής μας

Σύμφωνα με διεθνείς στατιστικές, σήμερα υπάρχουν 50.000.000 διαγνωσμένοι με άνοια ασθενείς παγκοσμίως, καθιστώντας τη μία εκ των μεγαλύτερων προκλήσεων της δημόσιας υγείας.

• Γράφει η Κέλλυ Χολέβα (MSc), Κλινική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια

Η νόσος πλήττει το 10% των ατόμων άνω των 65 ετών και το 30% των ατόμων άνω των 85, με τους επιστήμονες να προβλέπουν ότι ο αριθμός των ατόμων με άνοια θα υπερτριπλασιαστεί μέχρι το 2050. Είναι χαρακτηριστικό ότι το ετήσιο κόστος της ασθένειας ξεπερνά σε παγκόσμιο επίπεδο το ένα τρις δολάρια.

Σύμφωνα με την Ελληνική Εταιρεία Νόσου Alzheimer και Συγγενών Διαταραχών, στη χώρα μας με τα σημερινά δεδομένα υπάρχουν 200.000 διαγνωσμένοι ασθενείς με άνοια, ενώ, σύμφωνα με την πρόεδρο της Εταιρείας Alzheimer Αθηνών και πρόεδρο του Εθνικού Παρατηρητηρίου για την Άνοια, νευρολόγο και ψυχίατρο, κ. Παρασκευή Σακκά, το ετήσιο κόστος εκτιμάται σε 3 δισ. ευρώ. Υπολογίζεται ότι, μέχρι το 2050, οι ασθενείς στη χώρα μας θα φτάσουν τους 354.000.

Η συχνότητά της έχει άμεση συσχέτιση με την ηλικία, με τη δεύτερη να αποτελεί και τον ισχυρότερο παράγοντα κινδύνου. Η συνεχής αύξηση του προσδόκιμου ζωής οδηγεί σε ολοένα και μεγαλύτερη αύξηση του αριθμού των ηλικιωμένων ατόμων, με αποτέλεσμα την αύξηση των ασθενών με άνοια.

Τι είναι η Άνοια;

​Η άνοια ανήκει στις νευροεκφυλιστικές παθήσεις και αποτελεί μια σειρά συμπτωμάτων, τα οποία μπορεί να οφείλονται σε διαφορετικά αίτια, με κοινό όμως χαρακτηριστικό την προσβολή περιοχών του εγκεφάλου που εμπλέκονται στις γνωστικές λειτουργίες. Τα συμπτώματα αφορούν σε έκπτωση των νοητικών λειτουργιών και έχουν ως συνέπεια τη σταδιακή και αργή επιδείνωση της λειτουργικής ικανότητας του ατόμου στην καθημερινή του ζωή.

Τα συμπτώματα αυτά περιλαμβάνουν: διαταραχή ή απώλεια μνήμης, διαταραχή στο λόγο και την ομιλία, δυσκολίες στη σκέψη, στη γραφή,στην ανάγνωση, στην προσοχή, στην αντίληψη, στην κρίση, στον προγραμματισμό, στην επίλυση προβλημάτων, στην οπτικοχωρική ικανότητα του ατόμου, στον χειρισμό αντικειμένων, στο ντύσιμο, στη σίτιση και αλλαγές στη συμπεριφορά.

Είδη Άνοιας

Πιο παλιά, με τον όρο «Άνοια» αναφέρονταν στη γεροντική άνοια, καθώς θεωρείτο ότι αποτελεί φυσιολογική συνέπεια των γηρατειών. Σήμερα, είναι πλέον γνωστό ότι κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Η Άνοια προκύπτει από μία ή περισσότερες διακριτές παθολογικές διαδικασίες στον εγκέφαλο που ενδέχεται να παρατηρηθούν και σε νεότερες ηλικίες (πρώιμη έναρξη άνοιας <65 ετών) και δεν εμφανίζεται ανεξαιρέτως σε όλα τα ηλικιωμένα άτομα.

Στις μέρες μας, πολλοί την ταυτίζουν με το γνωστό σε όλους μας Alzheimer.
Στην πραγματικότητα, η νόσος Alzheimer αποτελεί την πιο συνηθισμένη μορφή άνοιας, η οποία ευθύνεται για τις περισσότερες από τις μισές περιπτώσεις (50-60%).
Το υπόποιπο περίπου 40% των περιπτώσεων άνοιας συμπληρώνουν: η άνοια με Σωμάτια Lewy, η αγγειακή άνοια (γνωστή και ως πολυ-εμφρακτική άνοια), η Μικτή άνοια (συνδυασμός Alzheimer και αγγειακής άνοιας), η Μετωποκροταφική άνοια, η άνοια από νόσο Πάρκινσον, όγκοι, τραυματισμοί και άλλες παθήσεις, αλλά και αναστρέψιμες καταστάσεις, όπως η δυσλειτουργία του θυρεοειδούς αδένα ή έλλειψη βιταμίνης Β12.

Προσδόκιμο ζωής

Η έκβαση της νόσου επηρεάζεται από ποικίλους παράγοντες, με την ηλικία του ασθενούς κατά τη διάγνωση, το φύλο, το είδος της άνοιας και τον τόπο διαβίωσης να αποτελούν τους κυριότερους.

Ολλανδοί επιστήμονες, μέσα από τη συνδυαστική ανάλυση δεδομένων εκατοντάδων μελετών με εκατομμύρια πάσχοντες από άνοια σε όλο τον κόσμο, διαπίστωσαν ότι:

• το 21% των ανοϊκών ασθενών φτάνει ή ξεπερνά τα 10 έτη ζωής από τη στιγμή της διάγνωσης,
• το 51% φτάνει στο ορόσημο των 5 χρόνων,
• το 69% ζει τουλάχιστον 3 έτη από τη διάγνωση, ενώ
• το 90% των ασθενών εξακολουθεί να είναι εν ζωή 1 χρόνο μετά τη διάγνωση

Ανακάλυψαν, επίσης, ότι οι 60χρονες γυναίκες ανοϊκοί ασθενείς είχαν κατά μέσον όρο 9 χρόνια ζωής, ενώ οι 85χρονες κατά μέσο όρο 4,5 χρόνια ζωής. Αντίστοιχα, οι 60χρονοι άνδρες ανοϊκοί ασθενείς είχαν κατά μέσον όρο 6,5 χρόνια ζωής, ενώ οι 85χρονοι ακόμα 2,2 έτη.

Πρόληψη, Πρόγνωση και Θεραπεία

Όπως και σε όλες τις ασθένειες, και στην περίπτωση της άνοιας, το παν είναι η πρόληψη.
Σύμφωνα με την νευρολόγο-ψυχίατρο και πρόεδρο της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Νόσου Alzheimer και Συναφών Διαταραχών, κ. Μάγδα Τσολάκη, υπάρχουν ορισμένοι παράγοντες κινδύνου που δε μπορούμε να επηρεάσουμε, όπως η ηλικία, η οικογενής νόσος Alzheimer, το οικογενειακό ιστορικό και το σύνδρομο Down.

Υπάρχουν όμως και κάποιοι παράγοντες που μπορούν να τροποποιηθούν, όπως η έλλειψη φυσικής άσκησης, η υψηλή κατανάλωση αλκοόλ, το κάπνισμα, η υψηλή LDL χοληστερόλη, η υπέρταση στη μέση ηλικία, η παχυσαρκία στη μέση ηλικία, ο διαβήτης, η κρανιοεγκεφαλική κάκωση, η απώλεια της όρασης και της ακοής, η χαμηλή εκπαίδευση, η κατάθλιψη και η κοινωνική απομόνωση.

Σύμφωνα με την κ. Τσολάκη, η σωστή διατροφή, η εκπαίδευση, καθώς και η σωματική, πνευματική και κοινωνική δραστηριότητα του ατόμου, αποτελούν παράγοντες πρόληψης της άνοιας σε ποσοστό που μπορεί να προσεγγίσει μέχρι και το 40-45%.

Στο κομμάτι της θεραπείας, η πρώιμη αναγνώριση της ασθένειας και του είδους άνοιας, η έγκαιρη διάγνωση και η κατάλληλη ιατρική φροντίδα δύνανται να συμβάλλουν στην καλύτερη διαχείριση των συμπτωμάτων και στην υποστήριξη της ποιότητας ζωής των ανοϊκών ασθενών.

Η φαρμακευτική αγωγή για τα γνωστικά συμπτώματα με την παράλληλη αντιμετώπιση των συμπεριφορικών και ψυχολογικών συμπτωμάτων, όπως της κατάθλιψης, των διαταραχών ύπνου, της επιθετικότητας, της διέγερσης, των ψευδαισθήσεων και των παραληρητικών ιδεών απειλητικού περιεχομένου, σε συνδυασμό με τη μεσογειακή διατροφή, τα ικανοποιητικά επίπεδα κοινωνικής και σωματικής δραστηριότητας (π.χ. περπάτημα) και την πνευματική άσκηση συνιστούν, σύμφωνα με το βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο θεραπείας, μια ολιστική αντιμετώπιση που ενδεχομένως να συμβάλλει θετικά στην πορεία της άνοιας και την ποιότητα ζωής του ασθενούς.